«Καθώς χάραζε η λευτεριά», Δ. Σαλαμάγκα

Η Ηπειρωτική Εταιρεία δημοσιεύει σε συνέχειες το βιβλίο του Δ. Σαλαμάγκα: 

«Καθώς χάραζε η λευτεριά» απ' όπου αναδημοσιεύουμε κι εμείς τις πέντε πρώτες ενότητες.

 Όλο το κείμενο, καθώς και πολλές ακόμα πληροφορίες για τον απελευθερωτικό αγώνα στην Ήπειρο
 μπορείτε να βρείτε στην "Ηπειρωτική Εταιρεία" και στο "Ηπειρωτικό Κομιτάτο", στο facebook.

Καθώς χάραζε η λευτεριά

Δ. Σαλαμάγκα, 1963 Β’ 1904-1914

Ὁ Μακαρονάς

Τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, τὰ σημειώνει ἔντονα στὴν Ἤπειρο, ἡ λεγόμενη τότε «Βερολίνειος γραμμή».

Τη θυμᾶμαι τὴ γραμμὴ αὐτὴ - χωρίς καὶ νάχα καὶ πραγματική συνείδησή της - ἀπὸ τὰ πολύ μικρὰ μου χρόνια.

Ἤμουν δὲν ἤμουν στὸ Σχολαρχεῖο κι’ ὅλοι τότε μιλοῦσαν γιὰ τὴν περίφημη αὐτὴ γραμμὴ ὅλοι, ἐκεῖ τὰ εἴχαμε σκλαβωμένα: καὶ νοῦ καὶ ψυχὴ. Μικροὶ καὶ μεγάλα, σοφοὶ κι’ ἀγράμματοι, φτωχοὶ καὶ πλούσιοι, μιλούσαμε γι’ αὐτὴ, σὰν γιὰ κάτι πού, κάποτε, εἴχαμε βρεθῆ πολύ, πολύ κοντά μου, μὰ πού, ἀπὸ ἀδικία κἄποιον μεγάλων, δὲν το κερδίσαμε, δὲν τὸ χαρήκαμε, δὲν τὸ ἀπολαύσουμε· κι’ ἄς τὸ καρτερούσαμε ἀπὸ καιροὺς.

Καὶ πάντοτε τα ἀποζητούσαμε, σαν κἄποιο παράδεισο, ποὺ τὸν εἴχαμε σὲ χρόνια χάσει μακρυνά.

-Νἄρθη τὸ Ρωμέϊκο…, ὅπως λέγαμε, τότε, τὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα.

-Νἄρθη ἡ λευτεριά!... Νὰ σωθοῦν τῆς σκλαβιᾶς τὰ βάσανα!... Νὰ δοῦμε τὴ γαλανἠ σημαία νὰ κυματίζῃ λεύτερα στὸν ἀέρα μας!...

-Νἀ γίνουμε Ἕλληνες!...

Πολύ ἀργότερα, ἔμαθα πώς, σὲ κἄποιο Συνέδριο ποὺ εἶχαν κάνει στο Βερολίνο οἱ μεγάλες Δυνάμεις, εἶχαν ἀποφασίσει νὰ δώσουν τμῆμα τῆς Ἠπείρου στὴν Ἑλλάδα, ἴσαμε τὸν ποταμὸ Θύαμι, τὸ γνωστὸ Καλαμᾶ. Κι’ αὐτὴ ἦταν ἡ περίφημη ἡ «Βερολίνειος» γραμμὴ. Μὰ οἱ ἴδιες πάλι οἱ Δυνάμεις, γιὰ χάρη τῆς Τουρκιᾶς, τὴν κατέβασαν στὸν Ἄραχθο, κι’ ἔτσι μείναμε ἐμεῖς ξανὰ σκλαβωμένοι.

Τὸν εἶχα, τότε, περάσει τὸν Ἄραχθο, τὤχα περάσει – στὰ 1904 –τῆς Ἄρτας τὸ Γιφύρι… Καὶ τὤχα γνωρίσει τὸ Ρωμέϊκο, δέκα χρονῶν παιδάκι.

Ἦταν τότε ἡ Ἀθήνα, μιὰ χούφτα κόσμος: στὴν ὁδὸ Σταδίου, κυκλοφοροῦσαν τρὰμ μὲ ἄλογα.

Ὅμως ἐκεῖ, φυσοῦσε ἀλλοιώτικος ἀέρας!...

Ὁλος ὁ κόσμος φοροῦσε ἐκεῖ καπέλλα· καὶ κάθε μεγαλοπρέπεια ἡ φρουρά. Χαιρετοῦσαν οἱ στρατιῶτες τὴ σημαία, καὶ μαζί τους, ὅλος ὁ κόσμος μὲ εὐλάβεια, καθὼς μπροστά τους προσπερνοῦσε.

Ἦταν ἐκεῖ μεγάλα σπίτια, πού, σὰ σήκωνες τὸ κεφάλι νὰ τὰ κυττάξης, σοὔπεφτε τὸ φέσι.

Σὰ γύρισα στὰ Γιάννινα, ὅλοι μὲ ρωτοῦσαν γιὰ τὸ Γκιουνάνικο· καὶ - θυμᾶμαι -ἔλεγα… καὶ δὲν σταματοῦσα.

Κι’ ἐκεῖνοι, μ’ ἄκουγαν ἀμίλητοι καὶ μαγεμένοι· ὅμως τὰ μάτια τους, πετοῦσαν σπίθες καὶ λαχτάρες:

-Ἄχ!... πότε θἄρθη τὸ Ρωμέϊκο!... Πότε θὰ ἰδοῦμε τὸ Σταυρὸ νὰ κυματίζη στὸ Κονάκι!...

Κατόπιν, ἄρχισαν τ’ ἀντάρτικα.

Στὴ Μακεδονία, εἶχε ἀνοίξει σκληρὸς, μὲ τοὺς Βουλγάρους κομιτατζῆδες ὁ ἀγῶνας. Ἀξιωματικοὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ, ὠργάνωναν σώματα, περνοῦσαν τὰ σύνορα, κι’ ἄρχιζαν οἱ συμπλοκές.

Σκοτώνεται ὁ Παῦλος Μελᾶς, καὶ κάθε μέρα κρεουργοῦνται καὶ δολοφονοῦνται λαϊκοὶ καὶ παπάδες.

Οἱ συγκρούσεις γενικεύονται.

Στὴν Ἤπειρο δροῦσε εἰδικώτερα ἡ Ρουμάνικη προπαγάνδα.

Σκοτώνεται στὴν Κορυτσᾶ ὁ Μητροπολίτης Φώτιος καὶ στὸ μνημόσυνο ποὺ τοῦ γίνεται στην πόλη μας, καταθέτονται εἴκοσι ἐννέα στέφανα πού, κατάσταση συνταγμένη στη Μητρόπολη, βρίσκεται τὸ Ἀρχεῖο τοῦ πατέρα μου. Οἱ ταινίες τους τὸν γράφουν, «ἐθνομάρτυρα», «πρόμαχο πίστεως καὶ ἔθνους», «στρατιώτη τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Γένους», κ.ἄ.

Ὀξύτατος ἐπίσης ἐκδηλώνεται στὶς περιοχές μας ὁ ἀνταγωνισμὸς ἀνάμεσα Ἰταλῶν κι’ Αὐστριακῶν.

Ἡ ἀντάρτικη δράση, ἐπεκτείνεται κι’ ἐδῶ.

Καμουφλαρισμένος σὰν ὑπάλληλος τοῦ Ἑλληνικοῦ Προξενείου, ζῆ στὰ Γιάννινα ὁ ὑπολοχαγός Τσιριγώτης· ἄλλος Ἕλληνας στρατιωτικός, στέκει –τάχα Ἀρχιμανδρίτης- στὸ Μοναστήρι τῆς Στούπαινας, ὅπου ὑπηρετοῦσε τότε κι’ ὁ παππα-Παΐσιος· Κάποιος ἄλλος, μένει στὸ Μοναστήρι τοῦ Ἄη Νικόλα, κοντά στη Τζιόρα, κι’ ἄλλος ξυρισμένος σα γκέγκας, κάνει τὸ χαλβατζῆ στὰ Γιάννινα.

Ἡ διευθύνουσα τὴν ὅλη κίνηση ἐπιτροπή, ἔδρα της εἶχε τὰ Γιάννινα.

Τὴν ίδια αὐτὴ ἐποχὴ, στὴ δούλεψη τῶν ταμπακαριῶν τῶν θειῶν μου, ἦταν – θυμάμαι – κι’ ἕνα νεαρὸ παιδὶ, γεμάτο ἐνθουσιασμοὺς καὶ λαχτάρα γιὰ τὸ Ρωμέϊκο. Ὁ Γιῶργος, ὁ γνωστὸς κατὀπι, στὰ κατὰ παράδοση, ἀπὸ στόμα σὲ στόμα, ἱστορικά τοῦ τόπου, μὲ τὸ παραγκώμι Μακαρόνας. Στὸ 1912, ἔπεσε ἡρωϊκὰ πολεμῶντας τοὺς Τουρκαλβανοὺς στὴ «Σκάλα» τῆς Παραμυθιᾶς.

Ἧταν, τότε, οἰκειότατός μου· κι’ ἀξίζει νὰ μάθουμε τὴν ἱστορία του.

Ὁ Γιῶργος, ἦταν ἕνα φτωχόπαιδο, γέννημα καὶ θρέμμα τῆς Λούτσας τῶν Γιαννίνων, καὶ τὸ σπίτι του ἦταν στη σημερινή ὁδό Χαόνων.

Στὸ χαμηλό καὶ φτωχικό αὐτό σπιτάκι, ζοῦσαν ὁ πατέρας του, Χρῆστος Ζωγράφος κι’ἡ μάννα του Φώτω, θυγατέρα τῆς Ἀνθίτσας, μὲ τὰ δυὸ παιδιά τους.

Κανένας σήμερα δὲ σώζεται ἀπὸ τὸ σόϊ τους· καὶ τὸ χαμηλό σπιτάκι, ἡ Φώτω, σὰν πέθαναν τὰ δυὸ παιδιά της, τὸ ἀφιέρωσε στὴν Περίλεφτη, γιὰ νὰ μνημονεύωνται τὰ ὀνόματα τους.

Τὸ Γιῶργο, τὸν πρωτογνώρισα «παιδὶ» τῶν μαγαζιῶν καὶ τοῦ ταμπακαριοῦ τῶν Γκλιναβαίων, κι’ ἡ δουλειά του ἦταν οἱ μεταφορές πετσιῶν καὶ παράγωγών τους, καθὼς καὶ τὰ «θελήματα».

Στὴν ἐποχὴ ποῦ ἱστοροῦμε, ὁ Γιῶργος θὰ ἦταν ἐκεῖ γύρω στὰ 15, 4 ἴσαμε 5 χρόνια μεγαλύτερος μου, καὶ τὸν θυμᾶμαι καὶ τώρα πολὺ ζωηρά, σὰν τὸν ἔχω μπροστὰ μου. Ἦταν πάντα του γελαστὸς καὶ κεφᾶτος, πρόθυμος γιὰ κάθε ἐξυπηρέτηση καὶ φιλότιμος. Δὲν ξέρω πῶς, μὰ τὸν ἀγαποῦσαν ὅλοι ὅσοι τὸν πλησίαζαν. Ὁ Γιῶργος, ἦταν ἕνας τύπος ποὺ φλεγόταν ἀπὸ ἐνθουσιασμοὺς κι’ ἀφοσιώσεις.

Ἦταν πολὺ τίμιος καὶ φλογερὸς πατριώτης.

Ἄκουε ἀντάρτικο, κι’ ἄναβαν φλόγες μέσα του.

Στὰ 1906, μὲ τοὺς Ὀλυμπιακούς, δεν ξέρω πῶς, τὰ κατάφερε νὰ πάη στὴν Ἀθήνα.

Γύρισε ἄλλος ἄνθρωπος.

Ὅπου κι’ ἄν στεκόταν, ὅπου κι’ ἄν βρισκόταν, σχεδίαζε ἀντάρτες καὶ σημαῖες.

Σ’ ἕνα ἀπὸ τους τοίχους τῆς ἀπέραντης κρεβάτας τοῦ ταμπακαριοῦ τοῦ Μώλου, εἶχε ζωγραφίσει με καραμπογιά, ἕνα τεράστιο ἀντάρτη, μὲ στολή, σὰν αὐτὴ που φοροῦσε ὁ καϋμένος ὁ Μελᾶς, καὶ δἰπλα του, δυὸ διασταυρούμενες ἑλληνικὲς σημαῖες μιὰ μὲ τὸ μεγἀλο λευκό σταυρὸ καὶ μιὰ τοῦ Ναυτικοῦ.

Σ’ αὐτὴ ἀπάνου-κάτου τὴν ἐποχή (1907), συναντοῦμε καὶ τὸν τομαρᾶ Νικόλα τοῦ Λάϊου, τὸν τόσο πολύ γνωστὸ καὶ σὲ πολλοὺς ἀπὸ τοὺς σύγχρονους μας, ποὺ καὶ γι’ αὐτὸν, θὰ μιλήσουμε πιὸ κάτου.

Μὲ τὸν Νικόλα, συνεργάζονται τὴν ἐποχὴ αὐτὴ κι’ ἄλλοι πολλοὶ μυημένοι στὴν Ἠπειρωτική Ἑταιρεία καὶ τοὺς σκοπούς της· στενώτερα ὅμως, ὁ ἐπισης τομαρᾶς Γιώργης Καζάζης ἀπὸ τὰ Γιάννινα, κι’ ὁ παππα-Νικόλας ἀπὸ τὸ Μπαρκμάδι· ἐργάστηκε ἐπίσης μαζύ τους, κι΄ ὁ Στέφος Γκλίναβος.

Μονάχα, πολὺ ἀργότερα, ἔμαθα ὅτι, κάτου ἀπὸ τὸ μῦλο τοῦ ταμπακαριοῦ τῶν Γκλιναβαίων, ὅπου ἄλεθαν τὰ πεύκα καὶ τὰ βελανίδια γιὰ τὴν κατεργασία τῶν πετσιῶν, καθὼς καὶ στὶς ὀστρέχες τῆς σκεπῆς τῆς κρεβάτας του, ἦταν κρυμμένα ἕνα σωρὸ ντουφέκια.

Ὁ Γιῶργος, ὅσο κόρωναν οἱ ἀγῶνες στη Μακεδονία, δὲ βαστιόταν μὲ κανένα τρόπο καὶ βγῆκε κι’ αὐτὸς ἀντάρτης.

Τὴν ἐποχή αὐτὴ, τὸν βρίσκομε καταταγμένο στὸ σῶμα τοῦ Καπετὰν Βάρδα.

Με τὸ Τούρκικο Σύνταγμα βγῆκαν οἱ κρατούμενοι ἀπὸ τὶς

φυλακές καὶ δόθηκε ἀμνηστεία. Κι’ ὁ Γιῶργος τότε, γύρισε στὰ Γιάννινα.

Τὸν θυμᾶμαι, πανύψηλο καὶ στεγνὸ, μὲ τὴν ἀντάρτικη , τύπου Παύλου Μελᾶ, στολή του, τὰ σταυρωτὰ φυσεκλίκια, τὸ ντουφέκι στὴν πλάτη καὶ τὴν τεράστια κάμα στὸ πλευρὸ, ἀκριβῶς ὅπως στὶς ζωγραφιές του.

Μὲ τὴν ἀμνηστεία καὶ τὴν ἀδελφοσύνη τοῦ Τούρκικου Συντάγματος, ὁ Γιῶργος, ξεντύθηκε καὶ ξαναγύρισε στὰ ἀστικὰ του ἔργα: Ξανάγινε ἐργάτης.

Μὰ ἡ ἱστορία του δὲν τελειώνει ὡς ἐδῶ.

Ὁ Γιῶργος ἦταν παλλικάρι, καὶ τὤδειχνε παντοῦ: ἦταν ἕνας ντελῆς.

Ὅταν τὸν Ἰούλιο τοῦ 1908 ἀνακηρύχτηκε στὴν Τουρκία τὸ Σύνταγμα, οἱ Ρωμιοὶ - μιλῶ πάντοτε γιὰ τὰ Γιάννινα – κόντεψαν νὰ παλαβώσουν ἀπὸ τὴ χαρὰ τους. Εἶχαν φανταστῆ, ὅτι ἦρθε κι’ ὅλας τὸ Ἑλληνικό. Πολυάνθρωπα συλλαλητήρια χαρᾶς καὶ ξέφρενου ἐνθουσιασμοῦ, σὰν ὁρμητικὰ ποτάμια γέμιζαν τοὺς κεντρικοὺς τῶν Γιαννίνων δρόμους.

Σὰν τώρα θυμᾶμαι, τὸ μικρὸ τότε ἑαυτούλη μου, ἀνακατεμένο στὸ πλῆθος ποὺ ἀλάλαζε, νὰ ξελαρυγγιζῶταν φωνάζοντας:

Γιασιασὶν κανουνιγιέ!... Γιασιασὶν Χουριγιέτ!... (Ζήτω τὸ Σύνταγμα, ζήτω ἡ ἐλευθερία).

Ἕνας Τοῦρκος μπίμπασης –χιλίαρχος εἶχε ἀνέβῆ ἀπάνου στὸ ρολόϊ τῆς πλατείας ποὺ ἦταν στημένο μπροστὰ στὸ Ξενοδοχεῖο «Ἀβέρωφ», τότε «Ἰχσανιὲ» -κι’ ἀνάγγιλε μὲ βροντερὴ φωνὴ τὴν ἀνακήρυξη τοῦ Συντάγματος:

-Μποὺ γκιούν, μπιρ τελεγκράμ γκελντί!... (Σήμερα, ἦρθε ἕνα τηλεγράσφημα!...).

Τοῦρκοι, Ρωμιοί, Ὁβρέοι, γινήκαμε ἀμέσως ἀδέρφια»· φιλιά, ἀγκαλιές, ἐνθουσιασμοί· εἴδαν τότε, κι’ ἕναν παππᾶ, ν’ ἀγκαλιάζεται καὶ νὰ φιλιέται μ’ ἕνα χότζια.

Μουσικές, βιολιά, νταούλια· χαλοῦσε ὁ κόσμος!...

Κι’ ἡ τουρκογιαννιώτικη μοῦσα, χαιρέτησε κι’ αὐτὴ μὲ τὶς συνθέσεις της, τὴν καινούργια κατάσταση τῆς ἀδελφοσύνης:

Κατφουρνάου στοὺ παζάρι

Γλιέπου κόσμου κὶ ντουνγιὰ

Κι τοὺ μπίμπασι καβάλλα

Νὰ φουνάζ’ ἰληφτιρία!

Ὅμως, μερικὰ πράγματα, θἄπρεπε, ἀπὸ τότε, νὰ μᾶς εἶχαν μετριάσει κἄπως τοὺς ἐνθουσιασμούς, καὶ νὰ μᾶς ἔκαναν περισσότερο ἐπιφυλακτικούς.

Ἀνάμεσα στὰ λάβαρα καὶ τὶς σημαῖες, κυκλοφοροῦσε – σὰ νὰ τὴ βλέπω καὶ τώρα μπροστά μου –καὶ μιὰ ὁλομέταξη κίτρινη ἀλβανικὴ σημαία, μὲ μαῦρο δικέφαλο ἀετὸ, καὶ μεγάλα ἀλβανικὰ γράμματα, «ΡΟΦΤ ΛΥΡΙΑ» (ζήτω ἡ ἐλευθερία) (;)

Κι’ ὕστερα ἀπὸ λίγες μέρες, καρφώθηκε στὸ ρολόϊ τῆς πλατείας μιὰ ἐπιγραφή, μὲ τὸ καινούργιο ὄνομα της - Ὁμόνοιας ἤ Ἐλευθερίας, δὲ θυμᾶμαι καλὰ -σε τέσσερες ὅμως γλῶσσες: Τούρκικα, Ἑλληνικά, Ἀλβανικὰ καὶ Ρουμάνικα.

Μειονότητες, βέβαια, κι’ αὐτὲς μέσα στὴν Ἑλληνικότατη Ἤπειρο καὶ τὰ Γιάννινα, ποὺ βρῆκαν ὅμως τώρα τὴν εὐκαιρία, μὲ τὴν ὑστερόβουλη ἀνοχὴ τῶν Τούρκων, νὰ ὑπογραμμίσουν ἔντονα τὰ ὁποιαδήποτε δικαιώματα τους.

Μὰ οἱ Ρωμιοί, εἴμαστε καὶ λιγάκι παλαβοί.

Ὅταν τὸν Ὀκτώβριο τῆς ἴδίας χρονιᾶς, ὁ Ράλλης τῆς Ἀθήνας, μαζὶ μὲ δύο ἄλλους βουλευτὲς, ξεκίνησαν γιὰ περιοδεία στὸ γειτονικὸ ὑπόδουλο ἑλληνισμό, κι’ ἦρθαν καὶ στὰ Γιάννινα, καὶ ἦταν ἐκεῖνο τὸ κακὸ ποὺ ἔγινε; Πνίγηκε ὁ κόσμος στὸ γαλάζιο!...

Βγήκαν : ἐπισημοι, ἄρχοντες, πρόκριτοι, σκολειὰ νὰ τοὺς ὑποδεχτοῦν στὸ δρόμο τῆς Πρέβεζας, καὶ γενικὸς συναγερμὸς τῶν Χριστιανῶν, πλημμύρισε ἀπὸ κόσμο τὴν Πλατεία. Φουστανελλάδες μὲ ἑλληνικές στολες, τριγύριζαν ἐδῶ κι’ ἐκεῖ -«ἀδελφωμένες» βέβαια μὲ τούρκικες – μεγάλες ἑλληνικές σημαῖες.

Θἄμουν, τότε στὸ Γυμνάσιο καὶ, θυμᾶμαι, εἶχα βγῆ μαζί μὲ τὴν τάξη μου σὲ προϋπάντηση τοῦ «Σατραζάμη» - ὅπως ἔλεγαν οἱ Τοῦρκοι τὸν Πρωθυπουργὸ - τῆς Ἑλλάδας.

Ἀνάμεσα στοὺς ἄλλους, βγῆκε γιὰ ὑποδοχὴ τοῦ Ράλλη καὶ ἡ ὡραιότατη κόρη τοῦ Γεωργίτση, Βασιλικοῦλα, ἔχοντας στ’ ἀμάξι της μονάχα τὴν Ἑλληνική σημαία. Συνοδὸς τοῦ ἁμαξιοῦ, ὁ Μακαρόνας.

Κάποιο ἐπεισόδιο εἶχε γίνει καὶ στὸν Ἅη-Γιάννη τῆς Μπουνίλλας, χωρός, ἐκεῖ, συνέχεια.

Ὅταν ὅμως τὸ ἀμάξι ἔφτασε κοντὰ στὸ ρολόϊ, Τοῦρκοι στρατιῶτες, πού φανατικοὶ Τουρκογιαννιῶτες, τοὺς φόβιζαν πώς, ὁ Σατραζάμης τῶν Γκιουνάνηδων, ἦρθε νὰ παραλάβη τὰ Γιάννινα, ἀπόσπασαν καὶ ποδοπάτησαν τὴν Ἑλληνικὴ σημαία.

Ὁ Γιῶργος ἔγινε θηρίο· τραβάει τὸ μαχαίρι ἀπὸ τὴ μέση καὶ χύνεται γιὰ σκοτωμὸ.

Νὰ, τώρα, καὶ πῶς περιγράφει τὸ ἐπεισόδιο αὐτὸ, ὁ Ἀλ. Λιβαδέας, Γεν. Γραμματέας τῆς ἐδῶ ἐπαναστατικῆς ὀργάνωσης, - καὶ γιὰ τὴν Ἑταιρεία, θὰ μιλήσουμε λεπτομερειακότερα στὴν οἰκεία πιὸ κάτου θέση.

Ὁ Μακαρόνας, λοιπὸν, κατὰ τὴν ὑποδοχὴ τοῦ Ράλλη, ἦταν σημαιοφόρος τῶν βυρσοδεψῶν. Στὸ πλάτωμα ἀκριβῶς τοῦ ἴσαμε χτὲς Σπιτιοῦ τοῦ Στρατιώτη, ἦταν μαζεμένοι ρεντίφηδες (ἔφεδροι) Τσιάμηδες, ποὺ δὲν εἶχαν ἀκόμα ντυθῆ. Καμμιὰ εἰκοσαριὰ ἀπ’ αὐτούς, μόλις εἶδαν τὴν Ἑλληνική σημαία, πηδοῦν ἀπὸ τὸν τοῖχο, κι’ ὁρμοῦν νὰ τὴν πάρουν ἀπὸ τὰ χέρια του. Στὴ δύσκολη αὐτὴ περίσταση, ὁ ἡρωικός αὐτὸς παίδαρος», ὅπως τὸν ἀποκαλεῖ ὁ Ἀ. Λιβαδεύς, τύλιξε τὴ σημαία στὸν κοντὸ, τραβάει ἀπὸ τὴ μέση τὴν κάμα, κι’ «ὥρμησε σὰν ἀετὸς» ἀπάνω τους· τοὺς κυνήγησε ἴσαμε τοῦ Παπαγγέλη τὸ πηγάδι (τὸν Τουρκοστάλο, ὅπως τὸν ἔλεγαν ἐκείνη τὴν ἐποχὴ), σὰ γελάδια.

«Τέτοια καρδιὰ εἶχε τὸ πανύψηλο αὐτὸ παλληκάρι».

Τὸ κυνηγητὸ αὐτὸ μοῦ τὸ ἱστόρησε κι’ ὁ Γ. Μπαμπούρης.

Ἡ ἀτμόσφαιρα τότε ἦταν πολὺ ἠλεκτρισμένη· δὲν ἔλειπε παρὰ μονάχα ὁ σπινθήρας. Ὅμως μπῆκαν στὴ μέση μερικοὶ - ἀνατολῖτες - ἀξιωματικοί, καὶ προλήφθηκε τὸ μακελειό.

https://www.facebook.com/groups/epiret/permalink/371546256199375/

(συνεχίζεται)

Καθώς χάραζε η λευτεριά

Δ. Σαλαμάγκα, 1963

Β’ 1904-1914

Ὁ Μακαρονάς

(2η Συνέχεια)

Χαρακτηριστικὸ τοῦ θράσους τῶν ρωμιῶν τῆς εποχῆς ἐκείνης, εἶναι ἐπίσης καὶ κάποιο ἀντίστοιχο τόλμημα, ποὺ μοῦ τὸ ἀφηγήθηκε ὁ συμπατριώτης μας (συναξιοῦχος τότε) καθηγητὴς, ἀδερφὸς τοῦ τότε Γραμματέα τοῦ Αὐτοκρατορικοῦ Προξενείου τῆς Αὐστρίας Ὀρέστη, Γιῶργης Ἰωαννίδης :

Σὰν εἶδε αὐτὸς νὰ ποδοπατιέται ἡ σημαία μας! φωνάζει στον Ράλλη:

-Κύριε Πρὀεδρε, καταπατιέται ἡ σημαία μας!

Μέσα στὸ σῦρε κι’ ἔλα, καὶ τὴ φασαρία τῆς ὑποδοχῆς, φάνηκε, σαν νὰ μὴν ἔδωσαν προσοχὴ στὴν τολμηρὴ του διαμαρτυρία.

Τὴν ἐπομένη ὅμως μέρα, ὁ -φίλος του – Γεν. Γραμματέας τοῦ Βιλαετιοῦ, τὸν εἰδοποίησε μὲ τρόπο ν’ ἀναμερίση, γιατὶ θὰ τὸν ἔπιαναν.

Γιὰ λίγες, λοιπὸν, μέρες, ἔκανε χρήση τῆς ἀσυλίας του προξενικοῦ ἀδελφοῦ τουι κατόπι, φυγαδεύτηκε γιὰ τὸ Ρωμέϊκο.

Ἀλλὰ κι’ ὁ Γιῶργος ξανάκανε τὸ θάμμα του:

Ἔχοντας ξεφύγει τὴ σύλληψή του στὴν Πλατεῖα τὴν ὥρα τῆς δοξολογίας ποὺ γινόταν στὴ Μητρόπολη γιὰ τοὺς Ἕλληνες ἐπισήμους, ξεπέταξε ἀπὸ τὸ καμπαναριό της μιὰ γαλανόλευκη.

Ἔτρεξαν νὰ τὸν πιάσουν, μὰ τοὺς τὤσκασε καὶ πάλι.

Ὁ Γιῶργος ἤταν «ντελῆς».

Μὲ τὴν προοπτικὴ τῶν καιρῶν ποὺ πέρασαν, συλλογιέμαι τώρα, πόσο ἀνεκτικὴ ἦταν ἡ στάση τῶν Τούρκων· μὰ σκέπτομαι ταὐτόχρονα, πώς, αὐτὸ, μπορεῖ νὰ μὴν ἦταν καὶ τόσο, συνταγματικὴ - τάχα – ψυχραιμία· μὰ πιὸ πολὺ, πραγματικὸς φόβος. Λίγοι σχετικὰ Τοῦρκοι, μέσα σὲ μιὰ πολυπληθέστατη χριστιανοσύνη, ποὺ παραληροῦσε ἀπὸ πατριωτικὸ ἐνθουσιασμὸ, καὶ ποὺ - οἱ Τοῦρκοι τὸ ἤξεραν αὐτὸ - εἶχε στὰ χέρια της ἕνα σωρὸ ντουφέκια.

Γι’ αὐτὸ, ἀναγκαστικά, στὶς ἀρχὲς τοῦ Συντάγματος, οἱ Νεότουρκοι, περιορίστηκαν μονάχα στὸ νὰ παρατηροῦν καὶ νὰ σημειώνουν. Ἀργότερα ὅμως, ἄρχισαν νὰ παίρνουν τὰ μέτρα τουςι κι’ ὁ Ρωμιὸς κατάλαβε τότε τὸ λάθος του.

Μὰ πάλι, πῶς μποροῦσε ὁ καϋμένος νὰ κρατήση ταὸν ἐνθουσιασμό του;

Στὸν ἀέρα, σὰ νὰ φτερούγιζε κἄτι ἀνήσυχο.

Τὰ κομιτάτα συνέχιζαν τὴ δράση τους.

Οἱ σκοποὶ τῶν Νεοτούρκων, ἦταν καθαροὶ: Δίνοντας Σύνταγμα, καὶ - δῆθεν - ἰσοπολιτεία στὶς δεσποζόμενες ἐθνότητες τῆς Βαλκανικῆς, στὴν οὐσία, ἀγωνιζόταν νὰ τὶς κρατήσουν ἀκόμα σκλάβες, καὶ νὰ σώσουν ἀπὸ διαμελισμὸ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Τουρκία. Αὐτὸ, κατέληξε ὅπως ξέρουμε, σὲ συμμαχία τῶν Βαλκανικῶν, καὶ στὸν πόλεμο τοῦ 1912 – 1913, μὲ τὰ γνωστὰ του ἀποτελέσματα.

Ὁ Γιῶργο Μακαρόνας, μὲ τὴν κήρυξή του, ξαναντύθηκε τ’ ἀντάρτικα.

Δροῦσαν τότε στὰ ἠπειρώτικα βουνὰ ὁ Καπετὰν Πουτέτσης, ὁ Καπετὰν Κρομμύδας, ὁ Καπετὰν Φουρτούνας ἀπὸ τὴ Σωτήρα τῆς Β. Ἠπείρου, ὁ Ζαγορίσιος σχολάρχης Σακελλαρίου ἐπὶ κεφαλῆς ἑκατὸ παλληκαριῶν, καὶ κάποιος ἄλλος ἱεροκήρυκας, ποὺ φοροῦσε γαλόνια ἀξιωματικοῦ ἀλλὰ ποὺ ἐπίμονα εἶχεν ἀρνηθῆ νὰ πῆ ποιὸς ἦταν κι’ ἀπὸ ποῦθε καταγόταν.

Ὅλοι αὐτοὶ, καὶ τὰ σώματά τους, ἡ δράση τους, περιμένουν τὸν ἱστορικὸ τους.

Στὴ Σκάλα τῆς Παραμυθιᾶς, ὁ Καπετὰν Ἀρκούδας, κατεῖχε τότε γραμμὴ στὴν ἀριστερὴ πτέρυγα τῆς παράταξης, μαζὶ καὶ μ’ ἄλλους καπεταναίους της.

Σὲ μιὰ ἐπίθεσή τους κατὰ τῶν Τουρκαλβανῶν – ποὺ κατόπι της, οἱ τελευταῖοι ἀναγκάστηκαν νὰ τὸ βάλουν στὰ πόδια - ὁ Γιῶργος Μακαρόνας, πολεμῶντας παληκαρασία, γοργὸς κι’ ἀκράτητος, ἀνεβαίνει στὶς ἀπόκρημνες κορφὲς, κι’ ὑψώνει ἀνεμίζοντας περήφανα τὴν ἑλληνικὴ σημαία.

Ὅμως, ἀνάμεσα στοὺς βράχους τοῦ κακοτράχαλου βουνοῦ, ἦταν ἀκινητοποιημένος ἕνας τραυματίας Τουρκαλβανός, ποὺ στὴ φούρια του, δὲν τὸν εἶχε προσέξει ὁ Γιῶργος.

Καὶ τὸν χτύπησε μπαμπέσικα.

Ἐκεῖ στὰ βράχια, ἀπάνου στὶς κορφές, στὰ πόδια τῆς ἀγαπημένης του σημαίας, που ἀνέμιζε, στὸ ἄψυχο πιὰ κορμί του τὴ σκιὰ της, ἔπεσε ἡρωϊκά, στὸ ἀπόγειο τῆς δόξας του - ἦταν εἴκοσι πέντε χρόνων - ὁ Γιῶργος Μακαρόνας ἤ Ζωγράφος, τὸ ἀσύγκριτο αὔτὸ γιαννιώτικο παλληκάρι.

Οἱ συντοπίτες του, μπορεῖ νὰ μὴν τοῦ στήσαν τάφο, στὴν πατρίδα που τὸν γέννησε.

Ὅμως, ὁ ἀνώνυμος Ἕλληνας, στὸν τόπο ποὺ σκοτώθηκε, τοῦ ἔστησε λιθοσωριά. Κι’ ἀκόμα καὶ σήμερα, ἡ περιοχὴ ἐκείνη, εἶναι τοπωνύμιο.

-Στοῦ Μακαρόνα!

Κάθε ἀγωγιάτης ποὺ περνάει, προσθέτει κι’ αὐτὸς τὴν πέτρα του.

Ἔτσι ἀνώνυμα καὶ σεμνά, διαιωνίζεται κι’ ἡ μνήμη του.

- Ὁ Θεὸς ἄς ἀναπάψη τὴν ψυχή του.

--()—()—()--

Το Ἀρχεῖο Χρηστίδη

Με κέντρο τὴ σὲ ἀδρὲς γραμμές βιογράφηση τοῦ Γεώργη Μακαρόνα, δόθηκε, πιστεύουμε, κάποιο ἁμυδρὸ περίγραμμα τῆς ἔντονα γιὰ τὴν ἱστορία τοῦ τόπου ἐνδιαφέρουσας αὐτῆς ἐποχῆς (1903 – 1913).

Μέσα στὴν ὀλιγόχρονη καὶ - ὅσο ξέρω – δυστυχῶς, ἀμελέτητη ἀκόμα αὐτὴ περίοδο, ἔχουν σημειωθῆ πολλοὶ ἡρωισμοί, ἀφειδώλευτες ἀφοσιώσεις στὴν ἰδέα τῆς ἀπελευθέρωσης, θυσίες καὶ τολμήματα ἀπίστευτα, ἀνυστερόβουλη προσφορὰ ὑπηρεσιῶν κι’ ἀνυπέρβλητοι ἀνθουσιασμοί.

Κατὰ τὴ διάρκεια δημοσίευσης σὲ ἐπιτόπια ἐφημερίδα σχετικῶν σημειωμάτων μου, ὁ μακαρίτης τώρα, συμπολίτης ἰατρὸς καὶ τέως Δήμαρχος Ἰωαννιτῶν Δ. Βλαχλείδης, μοῦ εἶχε ἐπιστήσει τὴν προσοχὴ σὲ μιὰ περίπτωση ἐργάτη τῆς

Ἠπειρωτικῆς Ἐταιρείας καὶ τῶν ἀνταρτικῶν, ποὺ ἀξιζε κἄποιος ἰδιαίτερης μνείας, γιατὶ ἐπρόκειτο γιὰ ἕνα σημαντικὸ παράγοντα τῆς ὅλης ἀπελευθερωτικῆς κίνησις, καὶ γιὰ ἕνα δυναμικὸ καὶ ριψοκίνδυνο μέλος τῆς Ἐταιρείας, ποὺ δὲν ἔκανε φειδὼ σὲ κόπους καὶ ἀποφασιστικότητα γιὰ τὴν ὀργάνωση τῆς ὑπαίθρου καὶ τὸν ἐξοπλισμό της.

Τον, κι’ αὐτὸν τώρα μακαρίτη Ἀριστοτέλη Χρηστίδη.

Ἡ πληροφορία αὐτὴ ἦταν σοβαρὴ, εἶχε καὶ πρὶν ἀπὸ πολλές πλευρὲς ἐπιβεβαιωθῆ καὶ θὰ γινόταν καὶ γι’ αὐτὴν μνεία στὴ σχετικὴ σειρά της.

Σήμερα ὅμως βρίσκομαι στὴν εὐχάριστη θέση νὰ μιλήσω γιὰ τὴν περίπτωση αὐτὴ διεξοδικώτερα : ἄμεσοι ἀπόγονοι τοῦ Ἀριστοτέλη Χρηστίδη, μοῦ ἐμπιστεύτηκαν τὸ ἀτομικὸ του ἀρχεῖο, που περιέχει σπουδαιότατες γιὰ τὴν ἐποχὴ ποὺ μας ἀπασχολεῖ πληροφορίες.

Στὰ ἔγγραφα τοῦ Ἀρχείου αὐτοῦ, ἀναφέρονται τὰ ὀνόματεπώνυμα Ἑλλήνων ἀξιωματικῶν, πού, κάτου ἀπὸ ἄλλες ἰδιότητες, ζοῦσαν μόνιμα στὰ Γιάννινα γιὰ τὴν ὀργάνωση καὶ λειτουργία τῆς Ἠπειρωτικῆς Ἐταιρείας, - στὸ μέλλον, θ’ ἀναφέρεται μονάχα μὲ τ’ ἀρχικά της Η.Ε. – καὶ τῶν τριῶν Διευθύνσεων της, τὰ ψευδώνημα ἠπειρωτῶν ἡγετικῶν τῆς Α’ Διεύθυνσης ( Ἰωαννίνων ) μελῶν, τὸ κείμενο τῶν ὅρκων τῶν

«ἑταίρων», τῶν ἀδελφῶν καὶ τῶν «ἐλευθερωτῶν» της, μερικές ἄλλες ἀκόμα πληροφορίες γιὰ τὰ ὅπλα ποὺ διανεμόταν καὶ τὴν ἐναποθήκευση τους· τέλος, τὸ ἀρχεῖο αὐτὸ περιέχει καὶ μακροσκελῆ ἰδιόγραφο ἔκθεση τοῦ Ἀ. Χρηστίδη τῶν κατὰ τὴν Ἐταιρεία καὶ τὴ δράση της.

Ὁ Ἀριστοτέλης Χρηστίδης, ἦταν Πρὀεδρος, ἑνὸς ἀπὸ τὰ τρία (20ο, 26ο, καὶ 28ο) τμήματα τῆς πόλης μας, καὶ ὀργανωτὴς πέντε ὁμάδων «ἀδελφῶν».

Ἡ σπουδαιότητα τοῦ Ἀρχείου αὐτοῦ, εἶναι φανερὴ· τὴν κάνει δὲ ἀκόμα πιὸ σημαντικὴ, τὸ ὑπ’ ἀρίθμ. 701 τῆς 19 Νοεμβρίου 1909 ἔγγραφο τῆς Ἠ. Ἑ. «πρὸς τὸν ἑταῖρον Γύλιππον», ποὺ, ὅπως προκύπτει ἀπὸ ἕνα σημεῖο τῆς ἔκθεσης τοῦ Ἀ. Χρηστίδη, εἶναι αὔτὸς ὁ ἴδιος.

Τὸ ἔγγραφο αὐτὸ, δὲν ἀναφέρει τόπο προέλευσης, εἶναι δακτυλογραφημένο, δὲν ἔχει ὑπογραφὴ - ὅλα αὐτά, γιὰ εὐνόητους λόγους προφύλαξης σὲ περίπτωση κατάσχεσης του – εἶναι ὅμως σφραγισμένο μὲ τὴ σφραγίδα τῆς Ἠ. Ἑ.

Ἡ σφραγίδα αὐτή, ἔχει διάμετρο 3 ½ ἑκ. τοῦ μ., στὴν κορυφὴ της εἰκονίζεται, ἕνα ἀστέρι ποὺ ἀκτινοβολεῖ πλούσια πρὸς ὅλες τὶς διευθύνσεις· ἀμέσως πιὸ κάτου, ἕνας σταυρός, στηρίζεται στὸ σημεῖο διασταυρώσεως δύο σπαθιῶν, ποὺ φτάνουν ἴσαμε τὸ κάτω μέρος τῆς σφραγίδας, ὅπου τοξοειδῶς γράφεται μὲ κεφαλαῖα γράμματα : ΗΠΕΙΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑ.

Ἡ μελάνη τῆς σφραγίδας εἶναι κόκκινη ζωηρή.

Τὸ κείμενο αὐτοῦ τοῦ ἐγγράφου θὰ δοθῆ πιὸ κάτου, μαζί μὲ βιογραφικὰ στοιχεῖα τοῦ «ἑταίρου Γύλιπου».

Ἔχουν ἐπίσης ἐμπιστευθῆ στὰ χέρια μου, - εἰδικώτερα γιὰ τὴν περίοδο τῆς πολιορκίας τῶν Γιαννίνων – χειρόγραφο χρυσόδετο τομίδιο τῆς θυγατρὸς τοῦ μακαρίτη θερμοῦ πατριώτη, δικηγόρου Γεωργίου Τζαβέλλα, Ἀντιγόνης, πού, ἐκτὸς ἀπὸ ἄλλα, περιέχει κ’ ἀκριβῆ ἀντίγραφα κρυπτογραφικῶν ἀναφορῶν ποὺ ἔστελνε ἀπὸ τὰ Γιάννινα πρὸς τὸ Ἑλληνκὸ Ἐπιτελεῖο, κατὰ τὸ διάστημα τῆς πολιορκίας, ὁ Γενικὸς Γραμματέας τοῦ ἐδῶ Ἑλλην. Προξενείου Νικόλαος Χαντέλης, καὶ ποὺ περιεῖχαν λεπτομεριακὲς πληροφορίες γιὰ ὅ, τι ἀφοροῦσε τὸ Τούρκικο στράτευμα, τὶς ὀχυρώσεις του, τὸ ἠθικὸ του κ.τ.λ.

Περισσότερες καὶ γι’ αὐτὸ λεπτομέρειες, καθὼς καὶ βιογραφικἀ στοιχεῖα, θὰ δοθοῦν πιὸ κάτου.

Ἀλλὰ κι’ ὁ φίλτατος ἠπειρωτολόγος καὶ καθηγητὴς Γεώργιος Οἰκονόμου, μὲ μεγάλη προθυμία παρεχώρησε στὸν ὑποφαινόμενο τὸ γραπτὸ κείμενο διάλεξης ποὺ ἔκανε στὴ Ζωσιμαία Ἀκαδημία σχετικὰ μὲ τὰ ἱστορικὰ ποὺ μᾶς ἀπασχολοῦν, καθῶς καὶ ἄλλα ἀκόμη ἀνέκδοτα στοιχεῖα.

Ὁ Ἀριστοτέλης Χρηστίδης ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς ἐκπρόσωπους τῆς γενιᾶς τῶν τελευταίων δεκαετηρίδων τοῦ 19ου αἰῶνος, ποὺ γαλουχήθηκε μὲ τὶς λαχτάρες καὶ τὶς προσδοκίες τῆς Βερολίνειου γραμμῆς· ἔζησε τὴν ἀπαγόρευση τῆς ματαίωσης καὶ τοῦ περιορισμοῦ της στὸν Ἄραχθο, τὸν τεράστιο κλονισμὸ τῆς Βερολίνειου γραμμῆς· ἔζησε τὴν ἀπαγόρευση τῆς ματαίωσηςκαὶ τοῦ περιορισμοῦ της στὸν Ἄραχθο, τὸν τεράστιο κλονισμὸ τῆς ἀποτυχίας τοῦ 1897, τὴν ἀγωνία καὶ τὴ σκληρότητα τῶν κομιτάτων τῆς Βουλγαρικῆς, Ἀλβανικῆς καὶ Ρουμανικῆς προπαγάνδας, καὶ στὸ μέστωμα τῆς ἡλικίας καὶ τῆς δράσης της, ἀνάλαβε μὲ ἀξιοθαύμαστη ἀποφασιστικότητα, θάρρος καὶ ἐνθουσιασμό, τὸν ἀγῶνα τῆς ἀντίστασης καὶ τῆς ἀπελυθέρωσης ἀπὸ τὴ μακροχρόνη σκλαβιά, μὲ τὴ θετική δράση καὶ τὴν ἀκατάβλητη θέληση, τὸ περιεχόμενο τῆς Μεγάλης Ἰδέας, νὰ μὴ μεταβληθῆ σὲ καπνὸ καὶ στάχτη, καὶ νὰ μὴ κολοβωθῆ ἀπὸ τὶς ἀμείλικτες καὶ ἄνομες προσπάθειες λαῶν, ὄχι ἀνώτερων ἀπὸ μιὰ ράτσα, ποὺ αὐτὴ ἡ ἴδια, τοὺς εἶχε χαρίσει στὸ παρελθὸν πολλὰ τοῦ πολιτισμοῦ δῶρα.

Ἀπὸ τὴν ἀντίσταση καὶ τὴν ἀποφασιστικότητα αὐτὴ, γεννήθηκε ὁ θαυμαστὸς Μακεδονικὸς ἀγῶνας, καὶ εἶναι πιὰ καιρὸς νὰ διευκρινισθοῦν καὶ ν’ ἀξιοποιηθοῦν οἱ λεπτομέρειες καὶ τοῦ παράλληλου Ἠπειρωτικοῦ, καὶ νὰ βγοῦν στὴν ἐπιφάνεια ὅλοι οἱ παράγοντες καὶ συντελεστές του, καθὼς καὶ τὰ λεπτομερειακά του ἐπεισόδια.

Πολλοὶ ἀπὸ κείνουςποὺ ἔλαβαν ἐνεργὸ μέρος σὲ ὅλους αὐτοὺς τοὺς ἀγῶνες, καθῶς κι’ ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους τῆς γενιᾶς τῶν ἀνθρώπων ποὺ γεννήθηκαν, ἐκεῖ γύρω στὰ 1880, εὐτυχῶς, ἀκόμα, ζοῦν κι’ ἔχουν πιστεύουμε ὑποχρέωση καὶ πρὸς τὴ γενιά τους καὶ πρὸς τὴν Ἤπειρο, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὴ μεγάλη μας Πατρίδα, νὰ συμβάλλουν μὲ προθυμία, ἄντικειμενικότητα καὶ ἀμεροληψία, κατὰ ὅποιο δήποτε τρόπο, γιὰ νὰ συντεθῆ, μὲ ἀμοιβαία συνεργασία, ἡ δικὴ τους ἱστορία, ποὺ εἶναι καὶ ἱστορία τῆς Ἠπείρου καὶ τῆς Ἑλλάδος.

https://www.facebook.com/groups/epiret/permalink/376160962404571/

(Συνεχίζεται)

Καθώς χάραζε η λευτεριά

Δ. Σαλαμάγκα, 1963

Β’ 1904-1914 3η Συνεχεια

Εἶναι καιρὸς, οἱ παντοδαποὶ παράγοντες τῆς σημαντικῆς αὐτῆς γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Ἤπειρο ἐποχῆς, νὰ μελετηθοῦν καὶ ν’ ἀξιοποιηθοῦν, ὅπως τοὺς ἀξίζει. Ἡ γενιὰ αὐτὴ, ἔζησε τὴ δύση ἑνὸς σκοτεινοῦ, παλιοῦ καὶ αἰωνόβιου κόσμου, καὶ τὴν ἀνατολὴ ἑνὸς ἄλλου καινούργιου, φωτεινοῦ κι’ ἐλπιδοφόρου.

Εἶναι ἡ τελευταῖα γενιὰ τῶν σκλάβων, κι’ ἡ πρώτη των ἐλευθέρων. Εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς σημαντικότητες τῆς πατρίδας μας.

Τοὺς ἔθρεψε ὁ πόνος, καὶ τοῦς γιγάντωσε ὁ σκληρὸς ἀγώνας κι’ ἡ χαρὰ τῆς νίκης.

Ὁ Ἀριστοτέλης Χρηστίδης –καὶ τὸ πρῶτο τμῆμα τῶν βιογραφικῶν στοιχείων, τὸ παίρνω αὐτούσιο, ἀπὸ τὶς ἰδιόγραφες σημειώσεις του – «ἐγεννήθη εἰς τὸ Κράψι τῆς Πίνδου, καὶ τὰ πρῶτα γράμματα ἐδιδάχθη εἰς τὴν γενέτειραν, ἀπὸ τὸν ἄριστον Ἑλληνιστὴν Μ. Σακελλαρίου, παρ’ οὗ ἐδιδάχθη θεωρητικῶς τὴν ἀγάπην πρὸς τὴν ἐλευθερίαν, καὶ τὸ μῖσος πρὸς τοὺς Τούρκους· ἐμπράκτως δὲ ἐδιδάσκετο συχνότατα τὸ μῖσος πρὸς τοὺς Τούρκους ὑπαλλήλους (τασιλντάριδες καὶ σοφαρίδες), νηστικοὺς καὶ ἄστεγους καὶ κάποτε, τοὺς πολύ κακοὺς ἀφώπλιζον, καὶ κακὴν κακῶς ἐξεδίωκον τῶν ὁρίων τῆς Κράψης.

»Τὸ ἔτος 1892, καταδιωχθεὶς οἰκογενειακῶς ὑπὸ τῶν Τούρκων, κατέφυγε μετὰ τοῦ πατρός του εἰς Λαμίαν, ἔνθα καὶ ἀποπεράτωσε τὰς Γυμνασιακὰς σπουδάς.

»Κατὰ τὸν ἀτυχῆ Ἑλληνοτουρκικὸν πόλεμον τοῦ 1897, ἔλαβε μέρος εἰς τὸ ἐκστρατευτικὸν σῶμα τῆς Ἠπείρου, ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Συνταγματάρχου Μάνου.

»Ἐγκατασταθεὶς ἐν Ἰωαννίνοις ἀπὸ τοῦ ἔτους 1903, ἤρξατο τῆς ἐθνικῆς δράσεως, διὰ τοῦ σχηματισμοῦ, κατ’ ἀρχὰς μέν, μικροῦ ἐθνικοῦ πυρῆνος ὑπὸ τὴν Προεδρίαν τοῦ ἱεροκήρυκος Παπά Κώστα – Θωμαΐδη, ὅστις συντηροῦσε ὀρφανοτροφεῖον παίδων στην ὁδόν Παύλου Μελᾶ αρ. 4 στὰ Γιάννινα, τῶν ὁποίων οἱ γονείς ἤ εἶχον ἀποβιώσει ἤ ἦσαν φυλακισμένοι-. Ὁλίγον βραδύτερον (1906), φυλακισθέντος καὶ καταδιωχθέντος τοῦ Παπα-Θωμαΐδη, ἀνέλαβε μετὰ φανατισμοῦ καὶ ἐκδικήσεως κατὰ τῶν Τούρκων τὴν ὀργάνωσιν τῆς Ἠπειρωτικῆς Ἑταιρείας ἡ ὁποία ἰδρύθη την 25-3-1906, μετὰ ἐξῆς πρόγραμμα:

«Ὅταν ἕνα λαὸς θέλῃ νὰ ζήσῃ ἐλεύθερος, ὅταν θέλη ν’ ἀποτινάξη τὸν ζυγὸν καὶ τὴ σκλαβιά, ποὺ ἑκατοντάδες ἐτῶν ὁλόκληρα, τοῦ ἐπικάθησαν στὴ ράχη του, δὲν περιμένει μοιρολατρικῶς νὰ ἔλθη ἡ ἱερὰ καὶ ἁγία αὐτὴ στιγμὴ, μόνη της, καὶ νὰ κατέλθη ἐξ οὐρανοῦ αὐτομάτως, ἀλλὰ κινεῖται ὁ ἴδιος, ἐργάζεται ἐθνικῶς, σκάβει ὑπούλως ἀλλὰ ἀσφαλῶς τὰ θεμέλια τῆς τυρρανίας καὶ τῆς μακροχρονίου σκλαβιᾶς».

»Ταῦτα ἐλαλοῦσε εἰς τοὺς δειλοὺς καὶ λιποψύχους ἐπικριτὰς τῆς Ἐθνικῆς Ὀργανώσεως, καὶ (τοὺς) λίαν συντηρητικοὺς Μητροπολιτικοὺς.

»Μὲ τοιοῦτον πρόγραμμα, ἀφωσιώθη ὁλοψύχως εἰς τὴν μυστικὴν ὀργάνωσιν τῆς Αης Διευθύνσεως τῆς Ἠπειρωτικῆς Ἑταιρείας, καὶ εἰς τὴν ὀργάνωσιν εἰδικῆς ὑπηρεσίας πρὸς μεταφορὰν τῶν ὅπλων, ἐκ Καλαρρυτῶν εἰς Ἰωάννινα διὰ τῆς μονῆς Ντουραχἀνης και μονῆς Τζιόρας».

Κατὰ τὴν ἔναρξη τῆς πολιορκίας τῶν Γιαννίνων, γιὰ ν’ ἀποφύγη τὴ σύλληψη του, ἐγκατέλειψε τὴν πόλη οἰκογενειακῶς, καὶ ζήτησε ἄσυλο στοὺς Καλαρρύταις, στὸ σπίτι τοῦ συναδέλφου του ἐν ἐπιστήμῃ καὶ πρόεδρου τοῦ ἐκεῖ 30 οῦ Τμήματος τῆς Ἠπ. Ἐτ., Γεωργίου Σταμάτη ἤ Ζάγκλη, ὅπου ἔμεινε γιὰ τρεῖς μῆνες. Ἀπὸ κεῖ κατόπι, ὅντας στὸ «Ἑλληνικό» [ἐδαφος στους Καλαρρύτας] μετέβη στὴν Ἄρτα.

Ἐκεῖ παρουσιάστηκε στὶς Ἑλληνικὲς Στρατιωτικὲς Ἀρχὲς, καὶ κατατάχτηκε στὸ στράτευμα, σὰν Ἔφεδρος Ἀνθυπίατρος, συνεργάτης καθὼς ἦταν τοῦ Παναγιώτη Δαγκλῆ, Προέδρου του Κεντρικοῦ Συμβουλίου τῆς Πανελληνίου Ἐθνικῆς Ἑταιρείας ποὺ τὸ ψευδώνυμό του, ἦταν «Παρμενίων», κι’ ἔλαβε μέρος στὶς ἐπιχειρήσεις τοῦ Μπιζανίου. Μὲ τὴν ἀπελευθέρωση, ξαναγύρισε στὰ Γιάννινα.

Νὰ τώρα καὶ τὸ κείμενο τοῦ ὑπ’ ἀρίθ. 701/10-11-1909 ἐγγράφου τῆς Ἠπ. Ἐτ.:

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Ἀριθ. 701

Πρὸς Ἑταῖρον Γύλιππον

Ἐλήφθησαν ὑμέτεραι ἀναφοραὶ, μεριμνῶμεν περὶ πάντων, ἀνεγνωρίσθησαν οἱ διάδοχοι σας.

Τὸ Δ.Σ. αἰσθάνεται ἑαυτὸν ὑπόχρεον νὰ ἐκφράσῃ ὑμῖν τὰς εὐχαριστίας του διὰ τὰς παρασχεθείσας εἰς τὴν Πατρίδα ὑπηρεσίας σας, ἐστὲ βέβαιος ὅτι, ὅταν ἡ Ἠὼς τῆς Ἐλευθερίας ἀνατείλῃ εἰς τὴν Ἤπειρον, θ’ ἀναγνωρισθῶσιν αὖται δεόντως. Δὲν διαφεύγει ὑμᾶς ὅτι ὀλίγοι ἀτυχῶς μέχρι τοῦδε παρέσχον δείγματα αὐταπαρνήσεως καὶ ἐθελοθυσίας οἷα ὑμεῖς· ἐπὶ τούτοις ἐκφράζομεν Ὑμῖν τὴν εὐαρέκειάν μας, δὲν ἀμφιβάλλομεν δὲ ὅτι καὶ ἐν τῷ μέλλοντι θέλετε παράσχει ἀμέριστον τὴν συνδρομήν σας εἰς τοὺς ἐν ἐνεργείᾳ συναδέλφους σας.

Δ.Σ.

(τύπος σφραγίδας)

Ἀπὸ τὸ ἔγγραφο αὐτὸ, τονώνεται ἰδιαίτερα ἡ σπουδαιότητα τοῦ Ἀρχείου Ἀ. Χρηστίδη, μιὰ ποὺ τονίζεται σ’ αὐτὸ ἡ ποιότητα τῶν ὑπηρεσιῶν του στὴν Ἠπ. Ἐτ. σὲ ἀντιπαραβολὴ μὲ τὶς ὑπηρεσίες ἄλλων μελῶν της.

Στὸ ἴδιο ἔγγραφο γίνεται λόγος καὶ γιὰ «διαδόχους» τοῦ ἑταίρου Γύλιππου, καὶ διατυπώνεται παράκληση γιὰ συνέχιση τῆς συνδρομῆς του «εἰς τοὺς ἐν ἐνεργείᾳ συναδέλφους του». Ὁ Γύλιππος, προφανῶς, κατόπι ἀπὸ αἴτηση του, μπαίνει στὴν ἐφεδρεία τῆς Ἠπ. Ἐτ.

Περὶ τὸ τέλος τῆς ἰδιόγραφης ἐκθέσεως τοῦ Ἀ. Χρηστίδη (σελ. χειρογράφων 47) ἀναφέρονται τὰ ἐξῆς:

«Δὲν παρῆλθε πολὺς καιρός, καὶ οἱ Νεότουρκοι, διὰ στρατιωτικῆς ἐπαναστάσεως ἐκήρυξαν τὸ Τουρκιὸν Σύνταγμα καὶ διὰ διαταγῆς ἐκ τοῦ Κέντρου, ἔπαυσε πᾶσα δρᾶσις τῆς Ἠπ. Ἐτ.»

Ἡ πληροφορία αὐτὴ, θὰ ἐξηγοῦσε ὁλοκληρωτικὰ τὴν ἔκφραση εὐαρέσκειας γιὰ τὶς ἴσαμε τότε ὑπηρεσίες τοῦ «Γύλιππου», μιὰ που δὲν γινόταν μνεία γιὰ «διαδόχους»

του καὶ γιὰ «ἐν ἐνεργείᾳ» παραμένοντες συναδέλφους του.

Συμπεραίνουμε λοιπὸν ἀπ’ ὅλα αὐτὰ ὅτι, μὲ τὴν ἀνακήρυξη τοῦ Τουρκικοῦ Συντάγματος (1908), διατάχτηκε ἀναστολὴ κάθε δράσης τῆς Ἠπ. Ἐτ.· ἀλλὰ ὅτι τὸν Νοέμβριο τοῦ 1909, αὐτὴ, βρισκόταν ξανὰ σὲ ἐνέργεια.

Γιὰ ποιο λόγο ὁ Γύλιππος ζήτησε νὰ μπῆ σὲ ἐφεδρεία, δὲν φαίνεται ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο Α. Χρηστίδη.

Πάντως, ὕστερα ἀπὸ τὴν πληροφορία τοῦ σταματήματος τῆς δράσης τῆς Ἠπ. Ἐτ. μετὰ τὸ Σύνταγμα, ὁ συντάκτης τοῦ ἀρχείου στις σελ. 47-51, κάνει τὸν ἀπολογισμὸ τῆς δράσης της στὴν Ἤπειρο, ἀνασκευάζοντας μὲ τὰ ἐπιχειρήματα πὺ ἐκεῖ παρατάσσει, τὰ ὅσα «πολλὰ ἐλέχθησαν κατὰ τῆς Ἠπειρωτικῆς Ἑταιρείας, ἰδίως μετὰ τὸν ἔμπρησμὸν χωρίων τινῶν τοῦ Ζαγορίου».

Τὸ ἀρχεῖο Χρηστίδη, ἀποτελεῖται ἀπὸ τὰ ἑξῆς ἔγγραφα :

1) Τὸ ὑπ’ ἀριθ. 701 τῆς 10ης Νοεμβρίου 1909 ἔγγραφο τῆς Ἠπ. Ἐτ. «πρὸς τὸν Ἑταῖρον Γύλιππον», ποὺ δημοσιεύτηκε λίγο πιὸ πάνω.

2) Δύο δακτυλογραφημένα, συνήθων διαστάσεων χειρόγραφα, ποὺ ἀναφέρονται στὴ διάρθρωση τῆς Ἠπ. Ἑτ. δὲ Διευθύνσεις Τμήματα, Ὁμάδες καὶ κύκλους, κι’ ἀναγράφουν τὰ κείμενα τῶν ὅρκων τῶν Ἑταίρων, Ἀδελφῶν κι’ Ἐλευθερωτῶν τῆς Ἠπ. Ἐτ.

3) Σὲ ἔκθεση τῶν κατὰ τὴν Ἠπ. Ἐτ. καὶ τὴ δράση της στὴν Ἤπειρο, ποὺ καταλαμβάνει 52 χειρόγραφα, στὴ μιὰ μόνο σελίδα γραμμένα, διαστάσεων 18Χ10 ἑκ.

Ἡ ἔκθεση αὐτὴ, εἶναι ἀνυπόγραφη, δὲν ἀναγράφει πουθενὰ χρονολογία σύνταξης, καὶ ἔχει συνταχθεῖ ἀπὸ τὸν Ἀρ. Χρηστίδη, μὲ τὴν προοπτική δημοσίευσης της ἀπὸ τρίτο, πρὸς τὸν ὁποῖο θὰ τὴν παραχωροῦσε ὁ συντάκτης της.

4) Ἀπὸ 20 ὅμοια χειρόγραφα, ἄτακτης ἀρίθμησις, πού, φαίνεται, χρησιμοποιήθηκαν σὰ σχέδια σύνταξης τῆς ἔκθεσης, καὶ

5) Ἀπὸ τέσσερα φύλλα συνηθισμένων διαστάσεων, γραμμένα μόνο στὴ μία τους σελίδα, ποὺ κι’ αὐτὰ χρησιμοποιήθηκαν σὰ σχέδια τῆς ἴδιας ἔκθεσης.

«Ὀργανισμὸς Ἠπειρωτικῆς Ἑταιρείας – Σκοπὸς καὶ δρᾶσις αὐτῆς.

»Ἐκ τοῦ ἀρχείου τοῦ Ἑταίρου καὶ Προέδρου τοῦ 20 οῦ Τμήματος, Ἰατροῦ Ἀριστοτέλους Χρηστίδου.

» Κατὰ τὸ ἔτος 1904, ἡ κατάστασις τοῦ Τουρκικοῦ Κράτους εἶχε φθάσει εἰς τοιαύτην παρακμὴν καὶ ἀποσύνθεσν, ὥστε ὅλοι οἱ ὑπὸ τὴν Τουρκίαν λαοὶ, Ἕλληνες, Βούλγαροι, Ἀλβανοί, Βλάχοι, ἐκινοῦντο ἐθνικῶς διὰ τῆς δράσεως τῶν κομιτάτων, πρὸς διαμελισμὸν τοῦ Τουρκικοῦ Κράτους καὶ διεκδίκησιν τῆς μεγαλυτέρας κληρονομικῆς μερίδος.

»Ὑπὸ τοιαύτας συνθήκας, ἐθνική ἀνάγκη ἐπεβάλλετο καὶ ἐν Ἰωαννίνοις, ὡς κέντρον τῆς Ἠπείρου, ὁ σχηματισμὸς Ἠπειρωτικῆς Ἑταιρείας, παράρτημα τῆς Πανελληνίου Ἐθνικῆς Ἑταιρείας, ἧς ἕδρα ἦτο ἡ Ἀθήνα μὲ πρόεδρον της τὸν Συνταγματάρχην Παναγιώτην Δαγκλῆν ὑπὸ ψευδώνυμον «Παρμενίων».

»Ἡ Ἠπειρωτικὴ (Ἐθνικὴ) Ἑταιρεία, εἶχε τρεῖς Διευθύνσεις:

» Διεύθυνσιν Α’ μἐ ἕδραν τὰ Ἰωάννινα.

» Διεύθυνσιν Β΄ μὲ ἔδραν τὴν Πρέβεζα.

» Διεύθυνσιν Γ΄ μὲ ἔδραν τὸ Ἀργυρόκαστρον.

» Διευθυντὴς Α’ Διευθύνσεως, ὑπῆρξεν ὁ Κωνσταντῖνος Τσιριγώτης (ψευδώνυμον Τσαρόπουλος), ὑπολοχαγὸς πεζικοῦ, ἀπεσπασμένος ἐν τῷ Ἑλληνικῷ Προξενείῳ ὡς Γρμματεύς· καὶ ὁ Ὑποδιευθυντής, ὁ Μιχαὴλ Λάνδος, (ψευδώνυμον «Νινίας»)»· ὁ Τσιριγώτης, ἐφονεύθη μὲ τὸν βαθμὸν τοῦ ταγματάρχου εἰς τὴν Τζουμαγιάν.

Μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ Τσιριγώτη, ἀνέλαβε τὴν διεύθυνσιν ὁ Δημοσθένης Φλωριᾶς, ὑπολοχαγὸς πεζικοῦ (ψευδώνυμον Νουτσᾶτος) καὶ τοῦτον διεδέχθη ὁ Θόδωρος Μανέτας (ψευδώνυμον Μαντᾶς).

» Ἡ πρώτη Διεύθυνσις Ἰωαννίνων, εἶχε τρία τμήματα Ἑταίρων ἐντὸς τῆς πόλεως καὶ τρία τμήματα ἐν τῇ ὑπαίθρῳ χώρα.

» Τμῆμα 20ον, καὶ Πρόεδρος αὐτοῦ, ὁ ἰατρὸς Ἀριστοτέλης Χρηστίδης (ψευδώνυμον Γύλιππος).

» Τμῆμα 26ον, καὶ Πρόεδρος αὐτοῦ, ὁ φαρμακοποιὸς Ζωής Παπανικολάου (ψευδώνυμον Τηλεβὀας).

» Τμῆμα 28ον καὶ Πρόεδρος, κατ’ ἀρχάς, ὁ ἰατρός Γ. Σταυρίδης· καὶ μετὰ ταῦτα, ὁ γυμνασιάρχης Γ. Καλούδης (ψευδώνυμον Ἀγαθίας).

» Τμῆμα 22ον, εἰς χωρίον Κουκούλι Ζαγορίου, μὲ Πρόεδρον τὸν ἰατρὸν Γεωργίτσην (ψευδώνυμον Γαληνὸς).

» Τμῆμα 24ον, εἰς τὸ χωρίον Ζόριστα καὶ Πρόεδρος αὐτοῦ, ὁ Γεώργιος Ζῆκος (ψευδώνυμον Σουλιώτης).

» Τμῆμα 30όν, ἐν τῷ χωρίῳ Καλαρρῦται μὲ Πρόεδρον τὸν ἰατρόν Γεώργιον Σταμάτην ἤ Ζάγκλην (ψευδώνυμον Ἄραχθος).

» Γραμματεύς τῆς Αης Διευθύνσεως, ἦταν ὁ Ἀλέξανδρος Λειβαδεὺς (ψευδώνυμον Λάϊος).

» Ἔκαστος τῶν Ἑταίρων, ἦτο ὑποχρεωμένος νὰ σχηματίση, τοὐλάχιστον δύο ὁμάδας ἀδελφῶν, ἀλλ’ έξ αὐτῶν, ὁ Ἑταῖρος Ἀρ. Χρηστίδης, ἐσχημάτισε πέντε ὁμάδας καὶ ὁ Ἑταῖρος καὶ Γραμματεύς, Ἀλ. Λειβαδεύς, ἐσχημάτισε ἄλλας πέντε.

» Πρῶτος βαθμὸς μεμυημένων, ἦσαν αἱ Ὁμάδες τῶν Ἑταίρων.

» Δεύτερος βαθμὸς, αἱ ὁμάδες τῶν ἀδελφῶν.

» Τρίτος βαθμὸς, αἱ ὁμάδες τῶν Ἐλευθερωτών.

» Δύναμις ἑκάστης ὁμάδος 10-20 καὶ οὐδέποτε πλείονες τῶν εἴκοσι.

» Ἕκαστος ταῶν Ἀδελφῶν, ὑπεχρεοῦτο εἰς τὸν σχηματισμὸν τοὐλάχιστον δύο Κύκλων Ἐλευθερωτῶν.

» Ὁ Νικόλαος Μάΐος (ψευδώνυμο Γκούρας), ἐσχημάτισε τέσσαρες.

» Ὁ Γεώργιος Χατζής (ψευδώνυμον Γεροδῆμος), ἐσχημάτισε δύο.

» Ὁ Χαράλαμπος Σταφυλᾶς, .αλλους δύο.

» Ὁ Γεώργιος Λεπενιώτης (ψευδώνυμον Πίνδος), ἄλλους δύο.

» Ἐν τῇ Νήσῳ Ἰωαννίνων, ἐσχηματίσθησαν δύο Κύκλοι Ἐλευθερωτῶν ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Ἰωάννου Τζιαφᾶ (ψευδώνυμον Καρχαρίας), καὶ ἕτερος ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίνου Γκαναβιάρη (ψευδώνυμον Καραφωτιᾶς).

»Ἐκτελεστικὸν σῶμα Αης Διευθύνσεως ‘

Εντὸς ταῆς πόλεως Ἰωαννίνων, οἱ ἀνωτέρω μνημονευθέντες Τζιαφᾶς καὶ Γκαναγιάρης, ἀνακηρυχθέντες ἥρωες διὰ τὸν φόνον τῶν Σκουμπραίων Μποτάσηδων, ὡς ἐν καιρῷ θέλει ἴδη ὁ ἀναγνώστης.

https://www.facebook.com/groups/epiret/permalink/383148971705770/

ΣYNEXIZETAI

ΚΑΘΩΣ ΧΑΡΑΖΕ Η ΛΕΥΤΕΡΙΑ

από το βιβλίο του Δημ. Σαλαμάγκα, 1963

ΣΥΝΕΧΕΙΑ 4η

» Ἐκτελεστικὸν σῶμα Αης Διευθύνσεως ἐν τῇ ὑπαίθρῳ χώρᾳ, ὁ Ἰωάννης Πουτέτσης (ψευδώνυμον "Καλαμᾶς" καὶ μετέπειτα "Βοργίας").

» Γραμματεύς καὶ ψυχογυιός τοῦ Καπετὰν Γιάννη, ὁ ἀνεψιὸς αὐτοῦ Γρηγόρης (ψευδώνυμον "Φαρμάκης").

» Μόνιμος ἕδρα, ὁπόταν ἦτο ἀνάγκη προφορικῆς συνεννοήσεως, ἡ μονὴ Ντουρούτη ὑπὸ φιλοξενίαν τοῦ ἠγουμένου Παπαγιάννη.

» Σύνδεσμος μεταξὺ της Αης Διευθύνσεως καὶ ἐν τῇ πόλει Τμημάτων, ἦταν ὁ Γεώργιος Λεπενιώτης (ψευδώνυμον "Πίνδος"), ὅστις ἐπὶ κεφαλῆς καὶ ὁδηγὸς τοῦ ἐπιθετικοῦ σώματος Κρητῶν, ἐτραυματίσθη εἰς τὴν Μάχην Συρράκου ὅπισθεν τοῦ χωρίου εἰς θέσιν Λεῦκες.

» Σύνδεσμος μεταξὺ Αης Διευθύνσεως καὶ σώματος Καπετὰν Βοργία, ἦτον Ὁ Κώστας Τασούλας ἐκ Χουλιαράδων (ψευδώνυμον "Ἀλώπηξ") καὶ Λεωνίδας Χασάνης (ψευδώνυμον "Ἀετὸς").

» Σύνδεσμος μεταξὺ Αης Διευθύνσεως καὶ 30ου τμήματος Καλαρρυτῶν, ὁ βραδυκίνητος Γούλα Χολέβας, (ψευδώνυμον "Ρόβας").

» Ἔκτακτος σύνδεσμος μεταξύ Αης Διευθύνσεως καὶ 30 τμήματος Καλαρρυτῶν, ἤτο ὁ ἐκ Κράψης Ἀθανάσιος Κόκκινος (ψευδώνυμον "Γεράκης").

» Διευθυντὴς τῆς Βας Διευθύνσεως έν Πρεβέζῃ, ἦτον ὁ ὑπολοχαγὀς πυροβολικοῦ Παπαϊωάννου.

» Διευθυντής Γης Διευθύνσεως ἐν Ἀργυροκάστρῳ, ἦτον ὁ ὑπολοχαγὸς Πεζικοῦ Κοντογούρης.

= = = = = = = = = = = = = = =

Διακόπτουμε γιά λίγο τὸ ἀρχεῖο Χρηστίδη, για να παρατηρήσουμε ὅτι, κι’οἱ κάθε φορά Διευθυνταὶ τῆς Α’ Διευθύνσεως, ἦταν κι’αὐτοὶ - ὅπως ἐν καιρῷ σημειώσαμε- ἀξιωματικοί τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ: Ὅπως ὁ Τσιριγώτης, μὲ τὸ ἐπωνυμο τοῦ ὁποίου ὁ Δῆμος τῶν Ἰωαννιτῶν, τιμώντας τη μνήμη του, ὀνομάτισε ἕνα δρόμο τῆς πόλης (κοντά στον Ἁη Νικόλα της αγορᾶς). Ὁ Δημ. Φλωριᾶς, ἀργότερα Στρατηγὸς καὶ βουλευτὴς Σερρῶν, ὑπηρετήσας καὶ το Μακεδονικό ἀγῶνα. Για ταὸ Θεόδωρο Μανέτα, εἶναι περιττὸ νὰ παρατηρήσουμε ὅ,τι δήποτε. Ὁ ὑποδιευθυντὴς τῆς Αης Διευθύνσεως Μιχ. Λάντος ἦταν ὁ γνωστὸς φιλοπατριώτης Κερκυραῖος λόγιος καὶ δημοσιογράφος, ποὺ προσέφερε σπουδαιότατες ὑπηρεσίες κατὰ τοὺς προαπελευθερωτικοὺς τῆς Ἠπείρου χρόνους.

Συνεχίζουμε το ἀρχεῖο:

= = = = = = = = = = = = = = =

«Ὁρκος ἑταίρου» :

»Ὁρκίζομαι ἐπὶ τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ὅτι ἀφοσιοῦμαι ὁλοψύχως εἰς τὸ ἔργον τῆς Η.Ε., χάριν τοῦ ὁποίου ὑπόσχομαι, παραβλέπων πᾶν ἰδιωτικὸν συμφέρον, νὰ προκινδυνεύσω, προσφέρων τὴν συνδρομήν μου μετ’ αὐταπαρνήσεως καὶ θέτων ἐμαυτὸν ἀπέναντι παντὸς κνδύνου, ἐν περιπτώσει δὲ ἀπιστίας μου ἤ παραβάσεως τῆς ἐπιβεβλημένης εἰς τὸ ἔργον τῆς ἐταιρείας ἐχεμυθείας, καὶ ἄν ἀκόμη παύσω ὤν μέλος αὐτῆς, νὰ ὑφίσταμαι τὰς συνεπείας τοῦ περὶ ποινῶν ἄρθρου, καὶ νὰ εἶμαι ἐπικατάρατος».

Σελ. 84.

«Ὅρκος ἀδελφῶν» :

«Ὁρκίζομαι ὲπί τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, εἰς τὸ ὄνομα τῆς μιᾶς ἀδιαιρέτου καὶ ὁμοουσίου Ἁγίας Τριάδος, ὅτι θέλω καταβάλει πᾶσαν προσπάθειαν καὶ θυσίαν πρὸς πραγματοποίησιν τοῦ ἱεροῦ σκοποῦ τῆς Η.Ε., ἤτοι τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς προσφιλούς ἡμῶν πατρίδος Ἠπείρου καὶ θέλω τηρήσει ἀπόλυτον ἐχεμύθειαν περὶ τοῦ σκοποῦ καὶ τοῦ ἔργου ταῆς Ηπ. Ἑτ., ἐν ἧ δε περιπτώσει φανῶ ἐπίορκος, νὰ ὑφίσταμαι ταὰς συνεπείας τοῦ περί ποινῶν οἰκείου μυστικοῦ ἄρθρου καὶ να εἶμαι επικατάρατος». (σελ. 11)

«Ὅρκος ἐλευθερωτοῦ»:

»Ὀρκίζομαι ἐπὶ τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, εἰς ταὸ ὄνομα ταῆς μιᾶς ἀδιαιρέτου καὶ ὁμοουσίου Ἁγίας Τριάδος, ὅτι θέλω χύσει καὶ ταὴν τελευταίαν ρανίδα τοῦ αἵματος μου, πρὸς ἀπελευθέρωσιν ταῆς φιλτάτης μου πατρίδος Ἠπείρου ὅταν διαταχθῶ πρὸς τοῦτο, καὸ ὅτι θέλω τηρήσει ἀπόλυτον ἐχεμύθειαν περί τοῦ σκοποῦ καὶ τοῦ .εργου ταῆς ἐταιρείας, ἐν ἧ δὲ περιπτώσει φανῶ ἐπίορκος νὰ ὑφίσταμαι ταὰς συνεπείας τοῦ περὶ ποινῶν μυστικοῦ ἄρθρου καὶ νὰ εἶμαι ἐπικατάρατος.».

» Ὁ ὅρκος τοῦ ἑταίρου ἐδίδετο ἐνώπιον τοῦ ὑποδιευθυντοῦ τῆς Αης Διευθύνσεως Μ. Λάνδου καὶ τοῦ Προέδρου του Τμήματος. (σελ. 12).

» Ὁ ὅρκος τοῦ ἐλευθερω τοῦ ἐδίδετο ἐν τῷ Ἱερῶ Ναῷ Ἁγίας Αἰκατερίνης ὑπὸ τοῦ ἱερέως Παπαθανάση ἀπὸ Κουτσελιό ἐπῖ τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου κάτωθι τοῦ ὁποίου ἦσαν διασταυρωμένα δύο εγχειρίδια καὶ πάντοτε ἐν καιρῷ νυκτὸς.

Ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης καθώς και τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, κάθε Σάββατο βράδυ, ἦταν πραγματικὸν προσκύνημα χωρικῶν προσερχομένων ἵνα ὁρκισθῶσιν καὶ λάβωσι ταὸ βάπτισμα τοῦ πραγματικοῦ Ἕλληνος πατριώτου. (σελ. 13)

» Ἀλλὰ καὶ αἱ μεταξὐ των διαφοραὶ καὶ ἔριδες, εἴτε ποινικῆς φύσεως, εἴτε πολιτικῆς, ἐδικάζοντο ὑπὸ ἐπιτροπῆς καὶ αἱ ἀποφάσεις των ἐξετελοῦντο ὑπὸ τοῦ σώματος τοῦ Καπετὰν Βοριᾶ.

» Τοσοῦτος ἦτο ὁ ἐνθουσιασμὸς τῶν μεμυημένων χωρικῶν, ὥστε εἰς βραχὺ διάστημα, ὅλα τὰ κοράσια, τὰ ὁποῖα, δίκην σκλάβας ὑπηρέτουν εἰς τὰ τουρκικά σπίτια, ἀπεσύρθησαν, αἱ δὲ σχέσεις τῶν χωρικῶν τσιφλικούχων μετὰ τῶν γαιοκτημόνων διεκόπησαν· κατάπληκτοι δὲ οἱ Τοῦρκοι ἔλεγον εἰς τοὺς χωρικοὺς.

- Μωρὲ Ρουμιὲ σᾶς πῆραν τὰ μυαλά ἀέρα ἀπὸ τὸν Κουρτέτση (ἐννοοῦντες τὸν Ιωάννην Πουτέτση) ἀλλὰ καὶ οἱ χωρικοὶ μετὰ θάρρους ἀνταπήντων.

- Ἀρκετὰ μᾶς ρουφήξατε τὸ αἷμα· ἦλθε ἡ ὥρα, σύμφωνα μὲ τὰ γραπτά τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ. (σελ. 18).

Οἱ διάφοροι τομεῖς τῆς ὑπαίθρου χώρας, οἱ σύνδεσμοί μεταξύ των τομέων καὶ τῆς Αης Διευθύνσεως καὶ τοῦ σώματος, αἱ ὁμάδες ἀδελφῶν ὡς καὶ οἱ κύκλοι τῶν ἐλευθερωτῶν, εἶχον τελείως ὀργανωθῆ, ὁπότε ἡ ἀνυπομονησία των τελευταίων τούτων, ἔφθασε εἰς τὸ σημεῖον νὰ ἀρνηθῶσι τὴν καταβολήν φόρων εἰς τὸ Τουρκικὀν Κράτος καὶ δι’ ἀντιπροσωπειῶν, ὁτε μὲν εἰς τὴν Αην Διεύθυνσιν, ὁτὲ δε ἀπ’ εὐθείας εἰς τὸ Κέντρον (ἄγνωστον πόθεν πληροφορηθέντες τὴν ἕδραν τοῦ Κέντρου καὶ τοῦ προέδρου αὐτοῦ) ἐζήτουν ὁπλισμὸν· ἀλλὰ καὶ ἡ πολιτική κατάστασις λίαν θολερὰ καὶ σκοτεινή.

» Εὑρισκόμεθα εἰς τὸ ἔτος 1906, ὁπότε τὰ κόμματα τῶν διαφόρων ἐθνοτήτων ἦσαν εἰς ὑψίστην δρᾶσιν, ταυτοχρόνως δὲ, διαταγῇ τοῦ Κέντρου ἐντελλόμεθα νὰ μεταφέρωμεν τὰ ὅπλα ἐκ Καλαρρυτῶν. (σελ. 19). Τὰ ὅπλα ἐκ Καλαρρυτῶν εἰς Ἰωάννινα καὶ μεταφορὰ τούτων, ἀποφάσει τῆς Αης Διευθύνσεως, ἀνετέθη εἰς τὸν ἐχέμυθον καὶ καὶ ἀποφασιστικὸν ἑταῖρον Ἀριστομ. Χρηστίδην.

» Ἡ διανομή τῶν ὅπλων ἐντὸς τῆς πόλεως εἴς τινας τῶν ἀδελφῶν καὶ εἰς τοὺς κύκλους τῶν ἐλευθερωτῶν, ἀνετέθη εἰς τὸν Ἀλέξανδρον Λειβαδέα καὶ Νικόλα Μάϊον.

» Ἡ μεταφορὰ ἐκ Ντουραχάνης διὰ τῆς λίμνης (λέξη δυσανάγνωστη) εἰς Λαψίσταν καὶ ἡ διανομή τούτων εἰς τοὺς κύκλους τῶν ἐλευθερωτῶν τῆς ὑπαίθρου χώρας, ἀνετέθη εἰς τὸν Νικόλαον Μάΐον.

» Τὸ δυσκολότερον ἔργον τῆς μεταφορᾶς συνίστατο εἰς τὴν ἐχεμύθειαν, εἰς τὴν ἐκλογήν προσώπων, καὶ εἰς τὴν προσωρινήν τοποθέτησιν πρὸς διανομήν· ἔργον ἀποκλειστικῶς τοῦ Ἰατροῦ Ἀριστοτέλους Χρηστίδου. (σελ. 20).

(Στὶς σελίδες 21, 22, 23 τοῦ χειρογράφου τοῦ Ἀρχείου, βιογραφικά τοῦ ἰδίου σημειώματα).

» Μεταφορὰ ὅπλων ἐκ Καλαρρυτῶν. -Ὑψίστη μυστικότης καὶ ἄφθαστος πατριωτισμος κύκλων ἐλευθερωτῶν Κράψης καὶ Μπρακμαδίου (Καστρίτσης).

» Πρὸς μεταφορὰν τῶν ὅπλων ἔπρεπε νὰ διοργανωθῆ εἰδική ὑπηρεσία ἐξ ἐμπίστων κυρατζήδων, συνοδευομένων πάντοτε ἀπὸ ἕνα ἤ δύο κύκλους ἐλευθερωτῶν, ἀνδρῶν ἐπιλέκτων καὶ ἀποφασισμένων ν’ ἀποθάνωσι ἀλλὰ ὄχι νὰ παραδώσωσι στοὺς Τούρκους ὅπλα ἐν ζωῇ.

» Διὰ τὴν ταχυτέραν μεταφορὰν καὶ διὰ μεγαλυτέραν ἀσφάλειαν, ἐχρησιμοποιήθησαν δύο δρόμοι μεταφορᾶς α) ὁδὸς Καλαρρυτῶν - Ἅγιος Ἀπόστολος – Κράψη – Μονὴ Τζιόρας – Μονή Ντουραχάνη – Λίμνη Ἰωαννίνων – Λαψίστα, (σελ. 24), β) ὀδὸς Καλαρρυτῶν – Κεπίνα – Τόρα Κράψη – Καστρίτσα - Ἰωάννινα.

» Γιὰ τὰ εἰσερχόμενα εἰς Ἰωάννινα, ἔπρεπε νὰ ἐξευρεθῆ προσωρινή ἀποθήκη καὶ ὡς τοιαύτη ἐξελέγη ὁ Παλιόμυλος Ἀσβεστᾶ, καὶ νῦν ἀλευρόμυλος, ἀριστερὰ τῶν σφαγείων, μεταβληθέντος τούτου εἰς οἰνοπνευματοποιεῖον μὲ οἰνοπνευματοποιὸν τὸν ἐκ τοῦ χωρίου Τρίστενον Βασίλειον Νταρίτσην (ψευδώνυμον "Βάκχος").

» Τιμή καὶ ἔπαινος εἰς τὸν πρόεδρον Σταφυλᾶν, ἐργασθέντα μὲ κίνδυνον ζωῆς καὶ αὐτοθυσίας διὰ τὴν ἀποθήκευσιν τῶν ὅπλων καὶ τῶν φυσιγγίων.

» Τιμή καὶ δόξα εἰς τὸν ἀποθανῶντα Βασίλειον Νταρίτσην (ἀκολουθεῖ δυσανάγνωστη λέξη πιθανότατα «μετέπειτα» Παπαβασίλην, ὅστις μὲ κίνδυνον ζωῆς ἐδέχθη τὴν ἀποθήκευσιν ἐν τῷ οἰνοπνευματοπωλείῳ του (σελ. 25) καὶ τοιουτοτρόπως , ἐνῶ εἰς τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ μαγαζιοῦ ἦσαν τοποθετημένοι μεγάλοι κάδοι καὶ βαρέλια γεμᾶτα ἀπό νερὸ τῆς λίμνης, κάτωθεν τῶν βαρελίων καὶ ὑπὸ την γῆν ὑπήρχον ὑπόγειαι στοαὶ περιέχουσαι ὅπλα βραχύκανα γκρὰ καὶ κάσες φυσιγγίων γκρά.

» Τὸ μυστικὸν ἐγνώριζον οἱ ἑξῆς: Ἀριστοτέλης Χρηστίδης, Ἀλέξανδρος Λειβαδεύς, Νικόλα Μάϊος, Χαράλαμπος Σταφυλᾶς καὶ Βασίλης Νταρίτσης. Τοσούτη μυστικότης ὑπῆρξεν ὥστε κάτωθι τοῦ στρατῶνος καὶ εἰς ἀπόστασιν 100 βημάτων, ἦσαν ἀποθηκευμένα (300) τριακόσια ὅπλα βραχύκανοι γκράδες καὶ 30 τριάκοντα κάσες φυσίγγια ἐπὶ ἕξ μῆνας χωρὶς να μάθουν οἱ Τοῦρκοι. (σελ. 26)

» Πρὸς μεταφορὰν τῶν ὅπλων τῆς πρώτης ὁδοῦ, ἐχρησιμοποιήθησαν ὡς φρουρὰ οἱ κύκλοι ἐλευθερωτῶν Κράψης Γιάννη Σιάμου (ἀπόστρατος ἐπιλοχίας εὐζώνων τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ) Ἀχιλλέα Κόκκινου καὶ Γιώργη Παπαηλία, ἀποτελούμενοι ἀπὸ ἄνδρας τῆς ἀπολύτου ἐκλογῆς τῶν ἀρχηγῶν, παλληκάρια πρώτης τάξεως, ἀποφασισμένα ν’ ἀποθάνουν ἀλλ’ ὄχι νὰ παραδώσουν ὅπλα.

» Πρὸς μεταφοράν ὅπλων τῆς β’ ὁδοῦ, ἐχρησιμοποιήθησαν οἱ ἄνδρες τοῦ κύκλου ἐλευθερωτῶν Γ. Παπαηλία καὶ οἱ ἄνδρες τοῦ κύκλου ἐλευθερωτῶν ἐκ τοῦ χωρίου Μπρακμαδίου (Καστρίτσης) ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Παπανικόλα ἐκ Καστρίτσης (ψευδώνυμον Παπαμαλέκος).

» Ὅπλα προοριζόμενα διὰ τὴν ὕπαιθρον χώραν, διήρχοντο διὰ τῆς ὁδοῦ Καλαρρῦται – Κράψη – Μονῆς Τζιόρας – Ντουραχάνι – Λίμνη Λαψίστα.

» Ὅπλα προοριζόμενα δι’ Ἰωάννινα, διήρχοντο ἐκ Καλαρρυτῶν – Κεπίνα – Τόρα Κράψη – Καστρίτσα - Ἰωάννινα. (σελ. 27)

» Τιμή καὶ δόξα εἰς τοὺς ἀποθανόντας ἀρχηγούς κύκλων ἐλευθερωτῶν Κων/νον Καναβιάρην καὶ Ἰωάννην Τζιαφᾶν, ἐργασθέντας ἄνευ οὐδεμίας ἀνταμοιβῆς διὰ τὴν μεταφορὰν τῶν ὅπλων ἐκ Ντουραχάνης εἰς Λαψίσταν καὶ ἐκ Καστρίτσης εἰς Ἰωάννινα.

» Τιμὴ καὶ ἔπεινος εἰς τὴν οἰκογένειαν Μήτρου –Κώστα ἐκ Κράψης καὶ Χήτα Ρόϊμπα ἐκ Παλιοχώρι Συρράκου, οἵτινες, ἄνευ οὐδεμιᾶς ἀνταμοιβῆς ἀλλὰ με κίνδυνον καταστροφῆς ἑαυτῶν καὶ τῆς οἰκογενείας των, διέθεσαν τὰ μουλάρια των ἐπὶ ἕνα μῆνα διὰ τὴν μεταφορὰν 2.500 μακρῶν γκράδων καὶ 300 βραχέων, μὲ 100 κάσες φυσίγγια. (σελ. 28)

https://www.facebook.com/groups/epiret/permalink/395820833771917/

(Συνεχίζεται)

ΣΥΝΕΧΕΙΑ 5η

Καθώς χάραζε η λευτεριά

Δ. Σαλαμάγκα, 1963 Β' Μέρος 1904-1914

» Ὑψίστη τιμή καὶ μέγιστος ἔπαινος εἰς τὸν διανομέα τῶν ὅπλων ἀρχηγόν κύκλου ἐλευθερωτῶν Νικόλαον Μάϊον (Γκούραν), ὅστις σὲ ένα ξερὸ δέρμα τράγου μήκους 1 ½ μέτρου, μετεβίβαζε, μέρα μεσημέρι τὰ βραχύκανα ὅπλα γκράδες, ἐκ τῆς προσωρινής ἀποθήκης (παλιόμυλο Ἀσβεστά) εἰς τὰς οἰκίας ἀδελφῶν καὶ ἐλευθερωτῶν, μπροστὰ στὰ μάτια τῆς τουρκικῆς ἀστυνομίας καὶ ἐν τῷ μέσῳ τῶν Τούρκων ἀγάδων, ἀφεντἀδων καὶ ἀλβανῶν. Ἕκαστον βραχύκανον ὅπλον γκρᾶ, διετιμήθη πρὸς ἡμίσειαν λίραν (55 γρόσια) διὰ τὴν κάλυψιν μεταφορᾶς 2500 μακρῶν και 300 βραχέων καὶ 100 κάσες φυσιγγίων.

» Ἑκάστη μεταφορά ὅπλων, συνωδεύετο μὲ ἀπόσπασμα κύκλου ἐλευθερωτῶν, εἴτε έκ Καστρίτσης ὁπλισμένοι μὲ δύο ἀρμάθες φυσίγγια καὶ ἕνα βραχύκανο ὅπλο γκρᾶ εἰς τὰ χέρια ἕτοιμοι διὰ νὰ χύσωσιν τὸ αἷμα των διὰ τὴν μεταφοράν.

» Καὶ μιὰ περιπέτεια κατὰ τὴν μεταφορὰν τῶν ὅπλων εἰς Χάνι Λεύκα.

» Ἕνας ἀλβανός ἀποθηκάριος τοῦ βυρσοδεψείου τῆς Σιαράβας, κρυμμένος ὅπισθεν τοῦ παραθύρου τοῦ δωματίου, παραπλεύρως τῆς ὁπλαποθήκης, εἶδε ριπτόμενον εἰς τινα βάρκα ὑπὸ τοῦ Γιάννη Σιάμου ἕναν σάκκον γεμᾶτον ἀπὸ φυσιγγοθήκας καὶ εἰδοποίησε τὴν τουρκικήν ἀστυνομίαν, ἀλλὰ ἡ ἀστυνομία ἔφθασε ἀργά, ὁπότε εἰδοποιήθη ἡ χωροφυλακή, ἥτις ἔσπευσε ν’ ἀποστείλη ἐν καιρῷ νυκτὸς ἀπόσπασμα ἐφίππου χωροφυλακῆς εἰς Χάνι Λεύκας, πρὸς καταδίωξιν καὶ σύλληψιν τῶν κομιτατζίδων.

» Ὁ Χαντζῆς τῆς Λεύκας, Νικόλαος Σιαφάκας ἐκ Κράψης, μεμυημένος ὡς ἀρχηγὸς ὁμάδος ἀδελφῶν, ἐτηγάνισε ψάρια (3) τρεῖς ὀκάδες οὖζο, τοὺς μέθυσε πάντας. Ἐνῶ οἱ χωροφύλακες ἐκοιμῶντο ροχαλίζοντες ἐντὸς τοῦ χανίου, ἔξωθεν διῆλθον ἐκείνην τὴν νύκτα 10 δέκα φορτώματα ὅπλων γκρᾶ καὶ 5 φορτώματα κάσες φυσιγγίων.

» Οἱ συνοδεύοντες τὴν μεταφορὰν ἐλευθερωταὶ, μικροῦ δεῖν θὰ ἐφόνευον τοὺς ροχαλίζοντας χωροφύλακας, ἀλλὰ ἡ σώφρων ἐπέμβασις τοῦ Ν. Σιαφάκα ἔσωσε τὴν κατάστασιν.

» Καὶ ἕνα ἐπεισόδιον μὲ τὸν Μουδίρην Κράψης Ἀλῆ - Ἐφέντην.

» Ὁ Γ. Σιφάκας, ἀρχηγός τοῦ κύκλου ἐλευθερωτῶν Κράψης, εἶχε τοποθετήσει, προσωρινῶς καὶ ἐν ἀγνοίᾳ τῆς οἰκοδεσποίνης εἰς τὴν χορταποθήκην, τοῦ Γιάννη – Νίκου, δυὸ κάσες φυσίγγια, προοριζόμενα διὰ τὴν διανομήν τῶν κύκλων. Ἡ οἰκοδέσποινα, μεταβᾶσα ἐν καιρῷ νυκτὸς εἰς τὴν χορταποθήκην, μὲ λάμπα ἀναμμένην γιὰ νὰ πάρη χόρτο, ἐξ ἀπροσεξίας ἔδωσε φωτιὰ στὸ χόρτο καὶ ἐκάη ὁλόκληρος ἡ χορταποθήκη, καὶ ἀπὸ τη φωτιά ἤρχισε ἡ ἐκπυρσοκρότησις αὕτη τῶν καιομένων φυσιγγίων κρι… κρι… μπαμ… μπουμ. Ἡ ἐκπυρσοκρότησις αὕτη τῶν καιομένων φυσιγγίων, ξύπνησε τὸν Ἀλῆ Ἐφέντη καὶ ἔσπευσε μὲ δύο χωροφύλακας νὰ ἰδῆ τὶ συμβαίνει ὁπότε ὁ ρηθεὶς Γ. Σιαφάκας τὸν ἄρπαξε στὴν ἀγκαλιὰ τὸν Ἀλῆ.

»-Φεῦγα Μουδοῦρι ἐφέντη, ἐδῶ εἶναι μεγάλο σεϊτανλίκι· καίονται οἱ σαϊτάνηδες, πᾶμε ἀφέντη· εἰναι κρίμα νὰ σκοτωθῆς ἄδικα.-

» -Ἀλὴμ - ἀλλάχ, μωρὲ Σιαφάκα· τὸν μουαρεμπὲ, δὲν τὸν φοβᾶμαι· ἀλλὰ τοὺς σαϊτάνηδες τοὺς φοβοῦμαι πολύ. Δύο ὀκάδες τσίπουρο ξώδεψε ὁ Σιαφάκας καὶ ποὺ νὰ μεθύση τὸν Ἀλῆ Ἐφέντης καὶ νὰ τὸν βάλη νὰ κοιμηθῆ, καὶ αὐτὸς ἐμάζεψε τὸν κύκλον καὶ ὅλην τὴν νύκτα, ἐσκούπιζε, ἐκαθάρισε τὸν πυρποληθέντα ἀχυρῶνα· καὶ τὴν πρωΐαν, ὅτε ὁ πονηρὸς Ἀλῆς μετέβη μετὰ χωροφυλἀκων πρὸς ἐπιθεώρησιν τῆς ἀχυρώνας, δὲν βρίσκει ἀπολύτως τίποτε καὶ συνεχάρη τὸν Σιφάκαν!!! Ὕστερα ἀπὸ ὁλίγας ἑβδομάδας ἦλθε στὰ Γιάννινα ὁ Ἀλῆς, καὶ προσκαλέσας τὸν Χρηστίδην εἰς τὴν οἰκίαν του, ἵνα ἐπισκεφθῆ τὴν ὑστερομανῆ σύζυγον του, μεταξὺ ἄλλων, στὸ τέλος τοῦ εἶπε:

- Γιατρέ σὲ φθονοῦν πολὺ οἱ Κραψῖτες· ξέρεις τὶ μοῦ εἶπαν;

- Στὴν ἀγάπη μας, Μουδοῦρι Ἐφέντη· τὶ σοῦ εἶπαν;

- Μοῦ εἶπαν ὅτι κάϊκαν τὰ φυσέκια τοῦ γιατροῦ· ἀλλὰ ἐγὼ δὲν τὰ πιστεύω, δὲν θέλω νὰ σοῦ κάνω κακό· ὅλα αὐτὰ εἶναι σπιονλίκια.

- Μὴν τὰ πιστεύεις Μουδίρη Ἐφένδη, αὐτὰ εἶναι πράγματα σπιουνλίκια. Νὰ ζήση καὶ νὰ εἶναι καλἀ τὸ Ντουβλέτι.

» Δὲν παρῆλθον πολλοὶ μῆνες ἀπὸ της μεταφορᾶς καὶ τῆς διανομῆς τῶν ὅπλων, καὶ ἡ Αη Διευθυνσις, πληροφορεῖται ἐκ τῆς μυστικῆς κατασκοπείας, ὅτι το Ρουμανο - Ἀλβανικὸν κομιτᾶτον, συνεδρίάσαν ὑπὸ τὴν προεδρίαν τοῦ Ναφοὺζ Γκιάτα, ἀπεφάσισε: 1) νὰ ἐνεργηθοῦν συνεισφοραὶ ἐκ μέρους τῶν Τουρκαλβανῶν ἐξ ὧν 2.000 λιρας κατέβαλε ὁ ρηθεὶς πρόεδρος Ναφοὺζ Γκιάτας, τσιφλικιοῦχος τοῦ χωρίου Ροδοτόβι. 2) μετάκλησιν τῆς συμμορίας Σκουμπραίων – Μποτάσηδων ἐκ τῆς ἐπαρχίας Γρεβενῶν, ἵνα δράση εἰς τὰ βλαχόφωνα χωρία τοῦ Βορείου Ζαγορίου καὶ ἡ πληροφορία ἦτον σαφεστάτη· διότι, μετὰ τινας ἡμέρας, ἐνεφανίσθη ἡ συμμορία εἰς τὰ χωρία Βωβοῦσα, Λάϊστα, Τσερνέσι, Φλαμπουράριον καὶ μὲ τὸ μαχαῖρι στὸ λαιμό, ἐξεδίωξεν ὅλους τοὺς ἑλληνοδιδασκάλους καὶ ἑλληνοδιδασκαλίσσας ἐκ τῶν βλαχοφώνων χωρίων.

» Τοσοῦτον ἤτο τὸ θρἀσος τῆς συμμορίας, ὥστε ἀφοῦ ξεκαθάρισαν ὅλα τὰ χωρία, κατῆλθον εἰς τὸ Μέτσοβον καὶ ἐκεῖθεν, διὰ Καμπέραγα καὶ Ντουραχάνης, εἰσῆλθον εἰς τὰ Ἰωάννινα τῇ ἀνοχῇ τῶν Τουρκικῶν ἀρχῶν, γενόμενοι δεκτοὶ μὲ ἐνθουσιασμὸν καὶ χειροκροτήματα ἐκ μέρους τῶν Τουρκαλβανῶν καὶ τουρκογιαννιωτῶν, παίρνοντας τὸν καφὲ δὶς τῆς ἡμέρας εἰς τὸ γραφεῖον τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς χωροφυλακῆς ἤτοι Τσιανταρμὰ Κομαντάν, Ζιά-Βέη.

» Ὅλοι οἱ ἐπιζῶντες, ἐνθυμοῦνται ἀκόμη τὴν φοβερὰν ταπείνωσιν τοῦ Ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ τῆς πόλεως τῶν Ἰωαννίνων καὶ τὸν ἐθνικὸν ἐξευτελισμὸν ὅν ἠσθάνθησαν οἱ Ἕλληνες κατὰ τὰς ἕξ ἡμέρας τοῦ μηνὸς Ἰουλίου 1906 καθ’ ἅς οἱ πέντε συμμορῖται, τρεῖς Σκουμπραίοι καὶ δύο Μποτάσηδες, μὲ ταῖς λερωμένες φουστανέλλες, μὲ τοὺς πτυχωτούς μανδύας καὶ μὲ περίστροφα στὴ ζώνη, περιεφέροντο ἐν μέσῃ ἀγορᾷ, ἀνερχόμενοι καὶ κατερχόμενοι τὸ σαράγι, ἐπισκεπτόμενοι τὸν Μερκέζ Καϊμακάμη καὶ τὸν ἀρχηγὸν τῆς χωροφυλακῆς Ζιὰ - Βέη.

» Μιὰ ἑβδομάδα ἀγωνίας διῆλθον τὰ Ἰωάννινα, καθ’ ἥν τὰ σκώμματα καὶ αἱ εἰρωνίαι τῶν προυχόντων τῆς πόλεως καὶ τῶν δημογερόντων τῆς Μητροπόλεως, ἐξετοξεύοντο

κατά τῶν Προξενικῶν (ἔτσι ἐκαλοῦντο οἱ μεμυημένοι τῆς Ἡπειρωτικῆς Ἐταιρείας).

» Ἀξίζει καὶ μιὰ στιχομυθία ἐν μυστικῇ συνεντεύξει μεταξὺ τοῦ ἰατροῦ Χρηστίδη καὶ τοῦ Κωστούλα Δόνου, κατέχοντος ὑψηλὰς θέσεις, καὶ ἐν τῇ Διοικήσει καὶ ἐν τῇ Μητροπόλει, ἐντιμότατος κύριος, χρηστὸς ἀνήρ καὶ ἀγαθὸς ἕλλην. Μυστική συνάντησις ἐν τῷ ἰδιαιτέρῳ γραφείῳ τοῦ μακαρίτη Ζώη Παπανικολάου (Τηλεβόα), ἔνθα συχνάκις ἐγίνοντο μυστικαὶ συνεδριάσεις τῶν Τμημάτων τῆς Αης Διευθύνσεως.

» Δόνος κατόπιν ἄλλων λέγει:

- Τοὺς εἶδες κύριε Χρηστίδη; Μέσα εἰς τὴν ἐλληνικωτάτην πόλιν Ἰωαννίνων, νὰ περιφέρωνται πέντε λησταὶ ἄνω κάτω μὲ τὰ κουμπούργια στὴ ζώνη; αὐτοὶ οἱ ἐχθροὶ τοῦ ἑλληνισμοῦ καὶ ὄχι οἱ Μητροπολιτικοὶ. Σεῖς τὶ κάνετε;

- Χρηστίδης: Ὑπομονή κυρ Κωστούλα, ἔχετε ὑπομονή καὶ θάρρος καὶ θ’ ἀκούσης, ἀλλὰ μὴ φοβηθῆς.

- Δόνος: Τὴν προηγουμένην ἡμέραν, κατόπιν συσκέψεως τοῦ Διευθυντοῦ κ. Τσαροπούλου (Τσιριγώτη) τοῦ ὑποδιευθυντοῦ κ. Νινία, (Μιχαἠλ Λάνδου) τοῦ προέδρου τοῦ 20 ου Α ης Διευθύνσεως Ἀλεξάνδρου Λειβαδέως, εἶχεν καταστρωθῆ τὸ σχέδιον τῆς ἐξοντώσεως· ἡ δὲ ἐκτέλλεσις τοῦ σχεδίου, εἶχεν ἀνατεθῆ εἰς τὸ "ἐκτελεστικὸν", ἤτοι εἰς τοὺς δύο ἀρχηγοὺς τῶν κύκλων τῆς Νήσου Ἰωαννίνων Κ. Γκαναβιάρην καὶ Ἰωάννην Τζιαφᾶν.

https://www.facebook.com/groups/epiret/permalink/413643785322955/

(Συνεχίζεται)