Οι Κρητικοί στον αγώνα για την ελευθερία της Ηπείρου

...εκιά που ζουν οι αετοί και αγνοούνε οι ...κουτοί
ΕλληνοΚρητίκαρος με ΚρητικοΕλληνίδα
κρατήσανε πολύ γερά πολιτισμού κοιτίδα.
Ήρθανε και στην Ήπειρο να την ελευθερώσουν
δόξα αμάραντη παντού στον τόπο να απλώσουν!

Από την εφημερίδα: "ΤΑ ΝΕΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΑΤΩΝ"

Μαχητές του εθελοντικού σώματος του οπλαρχηγού Φαρμάκη
(γύρω στα 1908). 

Φωτογραφία από το αρχείο της  Ηπειρωτικής Εταιρείας.

Δημοτικό τραγούδι

Κρητικόπουλο ψυχομαχεί στου Μπιζανιού τη ράχη

Δεν έχει μάνα να τον κλαίει, κύρη να τον λυπάται,

ούτε αδερφό ουτ΄αδερφή να τον ψυχοπονάται,

μόνο το δεκανέα ντου κι εκείνος τον λυπάται.

- Σηκώσου, στρατιώτη μου, κι αντρείο παλικάρι,

να πάρεις το τουφέκι σου να πάμεν- ε στη μάχη,

τσι Τούρκους να νικήσομε κι ύστερα να ποθάνεις.

Για να’χω ώρα πλειότερη το μνήμα σου να σκάψω

και σαν αντρείο Κρητικό να κάτσω να σε κλάψω.

- Παρακαλώ σας, βρε παιδιά κι αντρεία παλικάρια,

το μνήμα μου να σκάψετε στο μπλιο ψηλό χαράκι,

για να θεωρώ τσι κανονιές, που’ρχοντ’ απ΄το Μπιζάνι,

να βλέπω και τα Γιάννενα, τη λίμνη τη μεγάλη.

Κι αν πάτε και στον τόπο μου, να πείτε τση μαμάς μου,

τση μπλια καλής ξαδέρφης μου και τσ΄αγαπητικάς μου,

πέτε τσης πως παντρεύτηκα στου Μπιζανιού τη ράχη.

Την πλάκα πήρα πεθερά, τη μαύρη γης γυναίκα

και τα σφαιρίδια κανονιού αδέρφια κι αξαδέλφια.

Κι όντεν ασπρίσ’ ο κόρακας και γίνει περιστέρι,

Τότε κι εμείς δα σμίξομε, φίλοι μου μπιστεμένοι. 

Το εθελοντικό σώμα του καπετάν Μάρκου Δεληγιαννάκη στην Ήπειρο.

Ηπειρωτική Εταιρεία

ΟΙ ΚΡΗΤΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥΝ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ ΤΟ 1912-1913

ΩΔΗ ΣΤΟΝ ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΑΡΚΟΝ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΑΚΗ

Καπετάνιο Αντάρτικων Σωμάτων της περιφερείας Σουλίου και Παραμυθιάς Ηπείρου 
από τις αρχές της εκστρατείας μέχρι τέλους, 
δηλαδή από τον Οκτώβριο του 1912 μέχρι τέλος Μαρτίου του 1913.

ΥΠΟ

Β. Γ. ΒΕΡΝΑΔΗ

ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΥ

1

Τρεις αδελφοί τρεις αρχηγοί τρεις πρωτοκαπετάνιοι

Από την Κρήτη ξεκινούν στον πόλεμον να πάνε,

Ν' αγωνισθούν στην Ήπειρον και εις την Μακεδονία

Στα σκλαβωμένα αδέλφια των ελευθέρια να φέρουν,

Πήραν παιδιά δικά τωνε ανήψια και ξαδέλφια,

Πήραν και φίλους μπιστικούς και Κρητικούς λεβέντες

Επήραν και σταυραετούς Σουλιώτες Ηπειρώτες

Πούχαν τον πόλεμο γιορτή, τον πόλεμο παιγνίδι,

Τρέχει ο Ηλίας πλειά μπροστά για την Μακεδονία,

Ο Κανάκης για την Ήπειρο στο Μέτσοβο στον Δρίσκο

Και ο Μάρκος ο περίφημος Παραμυθιά και Σούλι.

Για σου χαρά σου Αρχηγέ Δεληγιανάκη Μάρκο

Το λεν τα παληκάρια σου και οι ΗπειροτοΣουλιώτες

Το λέγουν και όλα τα βουνά η Σπάτα και ο Κορίλας

Και η Βριτζάχα η ξακουστή, το Σούλι και το Κούγκι

Θα μπούμεν στην Παραμυθιά θα σφάξωμε τους Τούρκους

τους αρχηγούς της Τσαμουριάς τους Τουρκοαρβανίτες,

Θα πάμεν και εις τα Γιάννενα στ' Αλή Πασά το Κάστρο

Να βρούμεν τον Εσσάτ Πασσά.

2

Κρένει ο Γέρω Ολίτσικας και λέει στην Βριτζάχα

Τ' Αγίου Ανδρέα ανήμερα κοντά το μεσημέρι,

Βριτζάχα ρώτησε και συ την Σπάτα και τον Κορίλα

Να μάθης τι να γίνεται εις το Λευθεροχώρι

Στην Σκάλα της Παραμυθιάς βογκούν πολλά τουφέκια

και ακούγονται και κλάϊματα και γογκητό μεγάλο.

Άκουσε γέρω Ολίτσικα να μάθης τα μαντάτα

Οι αντάρτες κάνουν πόλεμο και επήρανε το Κάστρο,

Την σκάλα της Παραμυθιάς και απάνω τα Βορδόπια

Και εσκότωσαν πολλή Τουρκιά και έπιασαν Τούρκους σκλάβους

Μάχουν και πίκρα τα χωριά και δεν παρηγορούνται

Γιατί στην μάχη πέσανε δεκάξε (16) παληκάρια,

Ααβώθηκε και ο Αρχηγός ο Μάρκος Δεληγιαννάκης

Μ' αυτός δεν σκούζει δεν πονεί δεν κλαίει για την πληγή του

Μα κλαίει τα παληκάρια του και τον Υπαρχηγόν του,

Τον ξακουσμένο Σταυραετό, Κουτούπη τον Σουλιώτη.

Και τον Σημαιοφόρον του Μανώλη Πατεράκη

Πούχεν πρωτοπαλήκαρο και μπιστικό παιδί του,

Τον κλαιν και όλοι οι σύντροφοι του και οι πληγωμένοι σκούζουν

Και όλες οι νιές της Σέλιανης του λέγουν μοιρολόγια,

Σήκω λεβέντη Κρητικέ να βάλης τ' άρματα σου.

Και ο λαβωμένος Αρχηγός καλήν καρδιά δεν κάνει

Και λόγο της παληκαριάς στέκει και σου διαβάζει

Και ώρες τηρά τον τάφον σου και ώρες προς τα Βορδόπια

Και ώρες την Σκάλα σωτηρά να τ' αλαφρώση ο πόνος

Γιατί μετρά ξαναμετρά και βλέπει ξαπλωμένα

Διακόσια τούρκικα κορμιά τούρκων και αρβανιτάδων.

3

Μωρέ πως εβογκούσαν τα βουνά η Σπάτα και ο Κορίλας

Από τα Τόπια των Τούρκων και από τα πολυβόλα.

Των Χριστουγέννων ανήμερα σαν έφεξεν ο ήλιος

Στην Σέλιανη την ξακουστή και εις την Λαμπανίτσα

Στο Λευθεροχώρι, στο Πόποβο, Βερνίκου και Σαλονίκη

Γιατί δεν επροσκύνησαν Μπέηδες και Πασάδες

Μον' δέχθησαν τον Αρχηγό τον Μάρκο Δεληγιαννάκη

Και την Σημαία του Σταυρού όλοι των προσκύνησαν

Και όλοι μαζί του πολεμούν και την Τουρκιά σκοτώνουν

Που τρόμαξε η Αρβανιθιά στα Γιάννενα μηνούσι

Για να των στείλουσι στρατό βοήθεια και κανόνια

Να πιάσουν και τον Αρχηγό και όλους τους Καπετάνιους

Και να τους παν' στα Γιάννενα και όλους να τους κρεμάσουν.

Μηνούν και του Μπεκήρ Αγά νάρθη κι' αυτός με άλλους

Να καταστρέψη ταις εκκλησιές και τα χωριά να κάψη,

Μωρέ πέφτουν αι σφαίρες σαν βροχή τα τόπια εμπρός και οπίσω

Μα ο Δεληγιαννάκης πολεμά με άξια παληκάρια

Σκοτώνουν Τούρκους Τσάμηδες, Λιάπηδες Αρβανίτες

Τα παληκάρια απόστεσαν, σώθηκαν τα φυσέκια

Και τότε φώναξ' ο Αρχηγός λέγει στους Καπετάνιους,

Παιδιά οπίσω σέρνεσθε να πιάσετε την ράχη,

Στο Σέλωμα περάσετε το πλάϊ να διαβήτε

Και εις το Λιβάδι κάτσετε για να με καρτερήτε

Κρατήτε τα φυσέκια σας να πιάσωμε τα μέρη

Στης Λαμπανίτσας τα στενά να στέσωμεν τους Τούρκους

Να σώσωμεν μωρά παιδιά γυναίκες και κοράσια

Σκλάβους να μη τα πιάσουσιν και 'μεις όλοι ας χαθούμε.

4

Παραμυθιά και Τσαμουριά, Φιλιάτες, Μαργαρίτι

Όλα γένηκαν Ελληνικά μα τ' άρματα δεν δίδουν

Κάμνουν κρυφά συμβούλια Μπέηδες και αγάδες

Σαν εσκοτώθη ο Βασιλιάς εις την θεσσαλονίκην

Για να σηκώσουν πόλεμο τ' αρβανικό να φέρουν

Και από τα χωριά της Τσαμουριάς τους Έλληνες να διώξουν

Του Κωνσταντίνου τον στρατό του Βασιλιά του νέου

Αγάκος και ο Κασοσαλής και ο Φαταγάς ο Πρόνιος,

Ο Φέζος και ο Σουμπήμπεης, Μαλίκης και Δαλιάνης

Σφάζουν κρυφά τους Χρισθιανούς δέρνουν και φοβερίζουν

Και αρματωμένοι στα χωριά οι Λήσταρχοι γυρίζουν

Αρβανιθιά στρατολογούν πόλεμον για να κάμουν,

Που τρόμαξαν τους Χρισθιανούς τους προύχοντες του τόπου

Τους πρώτους της Παραμυθιάς και τον Μητροπολίτη.

Κάμνουν και αυτοί Συμβούλιο τον τόπον πώς να σώσουν

Και προσκαλούν τον Αρχηγό τον Μάρκο Δεληγιαννάκη

Του λέγουν να μείνη ακόμη εκεί, γιατί η Τουρκιά εσηκώθη

Δέρνει και σφάζει Χρισθιανούς έξω στην Επαρχία

Και μέσα την Παραμυθιά καυχούνται πως θα κάψουν.

Μηνά ο αρχηγός ως τάκουσεν, εις τα Σουλιοτοχώρια,

Να παν εις την Παραμυθιά διακόσια παλληκάρια,

Μηνά εις τους Καπετάνιους του που είχε πάντα κοντά του

Όταν πολέμα την Τουρκιά σ' αυτά τα ίδια μέρη.

Γράφει μηνά του Βερναδή και του Γιάνναρο Γιάννη

Του Ζάγκα και του Καταραχιά και του Σπανοβαγγέλη

και του Αρβανιτοθόδωρου του Δούμα και του Ζώη,

Του Πανταζή και του Καρρά και τ' Αρβανίτη Χρήστου,

Και του Σουλιώτη μήνυσε του Γιώτη και εις τους άλλους

Και το πρωί μια Κυριακή του Μάρτη την δεκάτη

Ο Δεληγιαννάκης κίνησε στην Τσαμουριά να υπάγη

Δεξιά ζερβά του ακολουθούν δυο άξια παληκάρια,

Μ' άρματα ασημοστόλιστα δυο μπιστικοί λεβέντες

Ο Κανάκης ο Βουγιούκαλος και ο Νομικός ο Γιώργης,

Και άλλοι διακόσιοι διαλεκτοί με δέκα Καπετάνιους,

Διαβαίνουν' που την Σέλιανη και εκεί Αρχηγός προστάζει

Να χαιρετίσουν τους νεκρούς που είχαν εκεί θαμμένους,

Βαράει η σάλπιγγα γραμμή και όπλα παρουσιάζουν

Και την Σημαία του Σταυρού πάνω στους τάφους στένουν

Και ο Αρχηγός μ' ευλάβεια λόγο τωνε διαβάζει

Και σαν τον αποδιάβασε χίλια τουφέκια ρίχνουν,

Καβαλικεύει ο Αρχηγός και εμπρός σ' όλους διατάσσει

Να κατεβούν στον Καλαμά στης Τσαμουριάς τα μέρη.

Λίγες ημέρες πέρασαν και εγύρισαν οπίσω

Που τα χωριά της Τσαμουριάς, στην Σέλιανην διαβαίνουν

Κοντά στους Τάφους των νεκρών στα μνήματα ανδρειωμένων

Διατάσσει πάλι Αρχηγός για να τους χαιρετίσουν

Και αντί λιβάνι και κερί ακούσθη μέγας κρότος

Του τουφεκιού και του σπαθιού στου Λίβερη το ρυάκι,

Ξυπνά ο Κουτούπης και ρωτά και ο Γεώργης ο Λακτάρας,

Ξυπνά το κρητικόπουλο ο Μανώλης ο Πατεράκης

Ξυπνούν και οι άλλοι ήρωες και οι άλλοι σκοτωμένοι

και βλέπουν αίμα ποταμό στου Λίβερη το ρυάκι

Και εβδομήντα δυο κορμιά Λησταρχοαρβανιτάδων

Και τότε αρχίζουν οι νεκροί πολεμικό τραγούδι

Και σαν άγγελοι ψάλανε δίπλα στην Άγια Μαύρα.

Γεια σου χαρά σου Αρχηγέ Δεληγιαννάκη Μάρκο

Σε καμαρώνουν οι ζωντανοί και ημείς οι σκοτωμένοι

Και οι αρχηγοί μας οι παλαιοί χαιρετισμό σου πέμπουν

Από το Σούλι ο Μπότσαρης, Τζαβέλλας και Κατσαντώνης

Και από το Κούγκι ο Σαμουήλ σου στέλνει την ευχή του

Να ζήσης και να χαίρεσαι τα ένδοξα άρματα σου

και το σπαθί σου όλη η Τουρκιά να τρέμη να φοβάται.

5

Μωρέ τι να γράφουν τα χαρθιά το γράμμα τι να λέγη

Που φέραν εις τον Αρχηγό και εχάλασ' η καρδιά του

Συλλογισμένος κάθεται που είχε χαρά μεγάλη

Πως φευγομενε νικηταί και πάμε στην Αθήνα,

Αυτά λέγε στην Πρέβεζα την υστερνήν του Μάρτη

Ο οπλαρχηγός ο Βερναδής ο για τον Αρχηγόν του

Και φίλον του αδελφικό τον Μάρκο Δεληγιαννάκη

Εκεί που τρωγεν και έπινεν με τα' άλλα παληκάρια,

Ρωτά τους δυο του ακόλουθους που είχε πάντα κοντά του

Τον μπιστικό του Νομικό και τον Βουγιουκαλάκη

Για να του πουν τι έχει αρχηγός και είναι κλειστή η καρδιά του

Και ο Αρχηγός των τους γροικά και απάντησιν τους δίδει.

Παιδιά μου μη πικρένεσθε και ακούστε το μαντάτο,

Πίσω μου γράφουν να στραφώ στα Γιάννενα να υπάγω

να μπω εκεί στην φυλακή στ' Αλή Πασά το Κάστρο

Να μή φωνάζη η Αρβανιθιά η Αυστρία και η Ιταλία

Πως μ' έστειλεν ο Βασιλιάς και αυτός ο Βενιζέλος

Και έσφαζα και ετουφέκιζα Μπέηδες Αρβανίτες.

Φεύγω και σας αφήνω υγειά και αμέτε στην ευχή μου

Γλήγωρα στην Αθήνα μας θαρθώ ν'ανταμωθούμεν

Φιλεί τα παληκάρια του και ευθύς καβαλικεύει

Και φεύγει για τα Γιάννενα και οπίσω δεν κυττάζει

Μα οι μπιστικοί του ακόλουθοι δεν παν εις την Αθήνα

Τον Αρχηγό των ακλουθούν κρυφά κρυφά από πίσω

Και παν και αυτοί στα Γιάννενα μαζί του ν' αποθάνουν

Αν τύχη και θανατωθή στα Γιάννενα Αρχηγός των.

6

Εσείς πουλιά της Τσαμουριάς και αϊδόνια του Σουλίου

Μην είδατε τον Αρχηγό τον Μάρκο Δεληγιαννάκη

Γιατί τον κραίνει η Τσαμουριά το Σούλι του φωνάζει

Και η όμορφη Παραμυθιά καλήν καρδιά δεν κάνει,

Μωρέ και που να πήρενε και που να λειμεριάζη

Και ούτε στην Σπάτα φαίνεται ουδέ και εις τον Κορίλλα

Και εις την Βριτσάχα ούτε εκεί δεν έκαμε λημέρι.

Κι ο Ολίτσικας στ' άλλα βουνά αποκρίνεται και λέει,

Μωρέ σεις αδέλφια μου βουνά Σούλι μου δοξασμένο

Παραμυθιά και Τσαμουριά μην σκούζετε μην κλαίτε

Μα ο Αρχηγός σας βρίσκεται στ' Αλή Πασά το Κάστρο

Στην φυλακή στα Γιάννενα τον έχει ο Βενιζέλος,

Οι Αρβανίτες να σιωπούν η Αυστρία και Ιταλία

Για τους Λήσταρχους πουσφαξε στου Λίβερι το ρυάκι,

Και αυτός γράφει του Βασιλιά γράφει του Βενιζέλου

Να τον αφήσουν ελεύθερο λίγες ημέρες μόνο

Να κατεβή στην Τσαμουριά να πάη όπου δεν επήγε

Να πιάση και τους επίλοιπους Μπέηδες Καπετάνιους

Να τους δικάση εις θάνατον και οπίσω να γυρίση

Και μοναχός του να δεχθή μ' αλήθεια και όχι ως ψεύμα

Να τον δικάσουν εις θάνατον να τον ετουφεκίσουν

Σαν εκδικηθή όσα κάμασιν οι Τουρκαρβανιτάδες

Εις του Τσαβέλα τα παιδιά στου Μ. Μπότσαρη τα γκόνια

Και εις την γενιά του Σαμουήλ.

7

Μωρέ σεις βουνά περήφανα και σεις Σουλιωτοχώρια

Μην κλαίτε για τον Αρχηγό τον Μάρκο Δεληγιαννάκη

Μ'αυτόν δεν τον εχάλασαν μα ελεύθερον τον έχουν

Στο Κάστρο του Αλή Πασσά εκεί περιδιαβαίνει

Κάτω την Λίμνην συντηρά τα Γιάννενα κυττάζει

Και τραγουδεί χαρούμενος τ'Αλή Πασά τραγούδι,

Τραγούδι της Βασιλικής και της Κυρά Φροσύνης

Και από την χαράν του την πολλή τα μάθια του δακρύζουν

Συλλογισμένος κάθεται τον νουν του στρέφει οπίσω

Στο Σούλι στην Παραμυθιά και εις τα Τσαμουροχώρια

Και άλλο τραγούδι και άλλο σκοπό αρχίζει μοναχός του

Και λέει με παράπονο με μάθια βουρκωμένα,

Ολίτσικα περήφανε να μου κάνες τη χάρι

Να χαμηλώσης μία στιγμή να μου βγορίση η Σπάτα

Και ο Κορρίλας όμορφος, και η ξακουστή Βριτζάχα,

Να χαμηλώνανε και αυτά να ειδώ εκείνα τα μέρη

Παραμυθιάς και Τσαμουριάς και τα Σουλιωτοχώρια

Το Πόποβο την Σέλιανη και αυτήν την Λαμπανίτσα

Να ιδώ πως ζουν ελεύθερα τ' αδέλφια μας κει πέρα

Να γιατρευθούν οι πόνοι μου και το παράπονο μου.

 

Read More

Η εξιστόρηση της απελευθέρωσης του Συρράκου απο έναν καπετάνιο του Σώματος των Κρητών Εθελοντών

Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο: "ΣΥΡΡΑΚΙΩΤΗΣ"

Αριστείδης Κριάρης

Αρχηγός εθελοντικού σώματος 

εις τον Ηπειρωτικόν Αγώνα 1912 – 1913

Από τον Αζωγυρέ Σελίνου Χανίων Κρήτης

Ευρισκόμουνα εις το χωριό Δερβενίστα μαζί με τους άνδρες μου, κατεβαίνοντας από το Μέτσοβο οπότε πήρα την πληροφορία ότι ο Λόχος Ευζώνων υπό τις διαταγές του Λοχαγού Τρυπογιώργου και 500 Κρήτες Αντάρτες υπό τις διαταγές διαφόρων Αρχηγών και όπου επετέθησαν από τις Καλαρρύτες κατά των εις το Συρράκο Τούρκων την 22αν Νοεμβρίου 1912.

Έτρεξαν αμέσως από την Δερβενίτσα, οι αρχηγοί Σγουρός,...
Λαγουδάκης, Δασκαλάκης και Ελευθέριος Μπιλαλάκης μαζί με τους άνδρες τους, προς τα χωριά ¨Γότιστα¨ και ¨Κράψι¨...

Διαβάστε τη συνέχεια, εδώ.. >>>

Read More

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΠΩΣ ΑΠΟΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΠΩΣ ΑΠΟΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ 

Διαβάστε ολόκληρο το πολύ ενδιαφέρον πόνημα της κας Μαρίας Παππά, εδώ... >>> 

Διαβάστε τα πρακτικά από την πρώτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου του δήμου Ιωαννιτών, 
μετά την απελευθέρωση της πόλης, στις 23 Φεβρουαρίου 1913, εδώ... >>>





Βρείτε στην ιστοσελίδα του δήμου Ιωαννιτών πολλές ακόμη πληροφορίες, εδώ... >>> 

Read More

Ημερολόγιο για τα "100 χρόνια ελεύθερα Γιάννενα"

Ημερολόγιο 2013
Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή

Αφιερωμένο στα 100 χρόνια Ελεύθερα Γιάννενα

Εξώφυλλο

Οπισθόφυλλο

Πηγή: Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα: "ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ"

Έκθεση λιθογραφιών με θέμα:

"Η εποποιία 1912 - 13 και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων"

στο λαογραφικό Μουσείο "Κώστας Φρόντζος"   

 από το Ίδρυμα Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου & το Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή

  Η διάρκεια της έκθεσης : 
 10 Δεκεμβρίου 2012-10 Ιανουαρίου 2013

Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα-Παρασκευή: 9-2 μ.μ
Δευτέρα-Τετάρτη : 5-8 μ.μ

Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα: "ΓΙΑΝΝΕΝΑ - ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ" 

 

Read More

Απελευθέρωση Ιωαννίνων 21 Φεβ.1913 - Ιστορικό ντοκουμέντο

Tο τελευταίο δεκαήμερο του Νοεμβρίου 1912, ύστερα από απόφαση της Κυβερνήσεως να επιδιώξει την απελευθέρωση της Ηπείρου πριν από τη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ των εμπολέμων, ο Στρατός Ηπείρου ενισχύθηκε με τη IΙ Μεραρχία από τη Θεσσαλονίκη και ανέλαβε νέα επιθετική προσπάθεια.


Μετά όμως από αλλεπάλληλες ενέργειες, από 1 μέχρι 3 Δεκεμβρίου, οι ελληνικές δυνάμεις προσέκρουσαν στην οχυρωμένη τοποθεσία των Ιωαννίνων, όπου και αναχαιτίστηκαν. Επακολούθησε περίοδος στασιμότητας στο μέτωπο, μέχρι της ενισχύσεως του Στρατού Ηπείρου και με τις IV και VI Μεραρχίες από το Θέατρο Επιχειρήσεων Μακεδονίας, αφού στο μεταξύ είχε ολοκληρωθεί η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Δυτικής Μακεδονίας και ήταν δυνατή η αποδέσμευση δυνάμεων για την επίσπευση της απελευθερώσεως της Ηπείρου.

Νέα επίθεση που έγινε από τις 7 μέχρι τις 10 Ιανουαρίου 1913, με κύρια προσπάθεια κατά του Οχυρού Μπιζάνι, αναχαιτίστηκε και πάλι από τους Τούρκους, με πολλές μάλιστα απώλειες για τις ελληνικές δυνάμεις.
Τελικά σφοδρή επίθεση, που εκτοξεύτηκε στις 20 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους, είχε ως αποτέλεσμα τον αιφνιδιασμό των Τούρκων, ιδίως από τη βαθειά ελληνική εισχώρηση στο δεξιό πλευρό τους και την «άνευ όρων» παράδοση στον Ελληνικό Στρατό της πόλεως των Ιωαννίνων, μετά δύο ημέρες (21 Φεβρουαρίου 1913) από τον Τούρκο Διοικητή Εσσάτ Πασά.

Η νίκη είχε βραβεύσει τις ακαταπόνητες προσπάθειες, τον απαράμιλλο ενθουσιασμό, τη φιλοπατρία και την ακλόνητη πίστη του Έλληνα μαχητή. Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων, πέρα από την εξουδετέρωση κάθε σοβαρής τουρκικής αντιστάσεως στην Ήπειρο και την κυρίευση σημαντικού πολεμικού υλικού, είχε πρώτιστα σοβαρή επίδραση στο ελληνικό γόητρο, το οποίο μετά και από την επιτυχία αυτή εξυψώθηκε διεθνώς. Ο ενθουσιασμός, με τον οποίο ο λαός των Ιωαννίνων δέχτηκε την είσοδο στην πόλη των ελληνικών στρατευμάτων, κατόπτριζε και τον πανελλήνιο ενθουσιασμό, που ήταν πράγματι πρωτοφανής.

Πηγή: gt68100's youtube channel

Read More

Η ΗΠΕΙΡΩTΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Στο αρχείο του ιατρού Χρηστίδη αναγράφεται ο όρκος των μελών της Ηπειρωτικής Εταιρείας, των Ελευθερωτών της Ηπείρου, που είναι ο εξής:

"Ορκίζομαι επί του ιερού ευαγγελίου, εις το όνομα της μιάς και αδιαιρέτου και ομοουσίου Αγίας Τριάδος, ότι θέλω χύσει και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου, προς απελευθέρωσιν της φιλτάτης μου πατρίδος Ηπείρου όταν διαταχθώ πρός τούτο, και ότι θέλω τηρήσει απόλυτον εχεμύθειαν περί του σκοπού και του έργου της εταιρείας, εν ή δε περιπτώσει φανώ επίορκος να υφίσταμαι τας συνεπείας του περί ποινών μυστικού άρθρου και να είμαι επικατάρατος".

Η Σφραγίδα του Διοικητικού Συμβουλίου της Ηπειρωτικής Εταιρείας.

 Πηγή: Ηπειρωτική Εταιρεία - Epirotiki Etairia

Η ΗΠΕΙΡΩTΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

[Από το KAPISTRI. Γράφει ο αναγνώστης μας: ΞΕΝΟΦΩΝ ΔΡΟΣΟΣ]

 

Το περιορισμένο ελεύθερο Ελληνικό κράτος στις αρχές της δεκαετίας του 20ου αιώνα, που τα σύνορά του έφθαναν μέχρι την Άρτα, επικρατούσε Κυβερνητική αστάθεια Τα πολιτικά κόμματα δεν έπαιρναν την απόλυτη πλειοψηφία για να σχηματίσουν Κυβέρνηση, έτσι ο Βασιλέας Γεώργιος Α΄ όριζε τους Πρωθυπουργούς της χώρας. Κανένας δεν ευαισθητοποιήθηκε για την απελευθέρωση της υπόλοιπης Ελλάδας μετά την οδυνηρή ήττα του 1871 (ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ) κανένας δεν ασχολήθηκε για την απελευθέρωση των υπολοίπων εδαφών (1).

Όμως οι Ηπειρώτες της Αθήνας που υπηρετούσαν σε καίριες θέσεις του δημόσιου βίου, αποφάσισαν να ιδρύσουν την Η.Ε. (ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ). Κατά κάποιο τρόπο να είναι αντίστοιχη με αυτή των Φιλικών, με σκοπό την απελευθέρωση της Ηπείρου. Στην εταιρεία ήταν μυημένοι αξιωματικοί Ηπειρώτες που υπηρετούσαν στον Ελληνικό στρατό. Μεταξύ αυτών ήταν και ο υπολοχαγός Κ. Τσιριγώτης.

Η Η. Ε. (ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ) ιδρύθηκε στην Αθήνα την 25η Μαρτίου του 1906 υπό τον Σπύρο Σπυρομήλιο. Εν τω μεταξύ μεταθέτουν τον υπ/γό Κ. Τσιριγώτη στο προξενείο στα Ιωάννινα για να αναλάβει την οργάνωση της Εταιρείας και την συγκέντρωση πληροφοριών για την κατάσταση των Τουρκικών δυνάμεων στα Ιωάννινα καθώς και τους χάρτες με τις θέσεις των τουρκικών δυνάμεων. Στην εταιρεία εκτός των στρατιωτικών οργανώθηκαν και επιστήμονες. Ακόμη και καθηγητές πανεπιστημίου, δημοσιογράφοι και λόγιοι όπως ο καθηγητής Πανταζής, ο λόγιος Χρήστος Χρηστοβασίλης, ο Καπράνος, ο Παναγιώτης Δαγκλής Αντ/ρχης Πυροβολικού, ο δημοσιογράφος Γεώργιος Γάγαρης, ο Αυγερινός Αβέρωφ πολιτικός. Οι ανωτέρω αποτέλεσαν το Διοικιτικό Συμβούλιο της Εταιρείας. Πρόεδρος ανέλαβε ο Π. Δαγκλής διότι ήταν και υπαρχηγός του στρατού.

Η Η. Ε. άρχισε αμέσως να δραστηριοποιείται στην οργάνωση της Ηπείρου. Έτσι δημιουργήθηκαν τρεις διευθύνσεις στην Ήπειρο , Η Α΄ Δ/νση στα Ιωάννινα, η Β΄ δ/νση στην Πρέβεζα , η Γ ΄Δ/νση στο Αργυρόκαστρο. Την πιο μεγάλη δραστηριότητα την είχε η Α΄ Δ/νση στα Γιάννενα . Όλοι οι υπεύθυνοι των Δ/σεων είχαν ψευδώνυμο. Ο Τσιριγώτης είχε το ψευδώνυμο "Άραχθος", ο δικηγόρος Περικλής Γεωργίτσης το ψευδώνυμο "Λάϊος" .

Η ορκωμοσία των μυημένων γινόταν κυρίως σε εκκλησίες και μοναστήρια από τους ιερείς. Στην μητρόπολη ορκιζόταν οι αδελφοί. Και στην Αγία Αικατερίνη οι εταίροι και οι ελευθερωτές.

Σκοπός της εταιρείας ήταν να μεταφέρουν τον οπλισμό "γκράδες" από το Ελληνικό έδαφος στα Γιάννενα. Η μεταφορά των όπλων δεν ήταν εύκολη διότι οι Τούρκοι φύλαγαν τις διαβάσεις.

Η αποτυχημένη επανάσταση του 1878 και μετά την συνθήκη του Βερολίνου, η παρακολούθηση των Ελλήνων έγινε πιο στενή. Η μεταφορά των όπλων γινόταν την νύχτα όταν ο καιρός ήταν βροχερός και το δρομολόγιο που ακολουθούσαν ήταν το εξής: Καλαρρύτες – Μονή Κεπίνας – Κράψη – Μονή Τζιώρας, Μπαρκουμάδι, πεζοί και στη συνέχεια με τις βάρκες των νησιωτών από του Μπαρκουμάδι στην περιοχή του Σιαράβα όπου τα έκρυβαν σε αποθήκες. Εναλλακτικά από Μονή Τζόρας -Καστρίτσα - Κουτσολιό - Αη Γιάννης Μπουνίλας - Σταυράκι – Κοβίλιαννη - Ψίνα και πέρα.

Για την ορκωμοσία των Ελευθερωτών στο ημερολόγιό του ο Λάϊος αναφέρει ότι γινόταν στο μετόχι της Αγίας Αικατερίνης για τους εξής λόγους: Το μετόχι ήταν εξαρτημένο από τους "θεοβάδιστους τόπους" του Σινά . Τα μετόχια αυτά είχαν την προνομιούχο θέση στο κράτος των Οσμάν , που την χρωστούσαν απ’ ευθείας στον ιδρυτή της Μουσουλμανικής θρησκείας . Την είχε εξασφαλίσει με ειδικό αχτ’ ν αμέ , που στη θέση της υπογραφής είχε αποτυπώσει την παλάμη του ο Μωάμεθ. "Κανένας τούρκος δεν είχε το δικαίωμα να πατήσει το πόδι του". Ο όρκος δινόταν στον παπα Θανάση από το Κουτσελιό και στη Μητρόπολη στον Παναγιώτη Λαδά από την Κόντσικα .

Στο αρχείο του ιατρού Χρηστίδη αναγράφεται ο όρκος των Ελευθερωτών. Και είναι ο εξής:

"Ορκίζομαι επί του ιερού ευαγγελίου, εις το όνομα της μιάς και αδιαιρέτου και ομοουσίου Αγίας Τριάδος, ότι θέλω χύσει και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου, προς απελευθέρωσιν της φιλτάτης μου πατρίδος Ηπείρου όταν διαταχθώ πρός τούτο, και ότι θέλω τηρήσει απόλυτον εχεμύθειαν περί του σκοπού και του έργου της εταιρείας, εν ή δε περιπτώσει φανώ επίορκος να υφίσταμαι τας συνεπείας του περί ποινών μυστικού άρθρου και να είμαι επικατάρατος".

Η δραστηριότητα των ελευθερωτών υπήρξε μεγάλη . Μεταξύ αυτών ο Γεώργιος Χατζής (Πελερέν) μετά την διακήρυξη του τουρκικού συντάγματος διορίζεται Δ/ντης της εφημερίδας "ΗΠΕΙΡΟΣ". Με τα άρθρα του ξεσηκώνει τον Ηπειρωτικό λαό , συλλαμβάνεται και φυλακίζεται και καταδικάζεται σε θάνατο. Με την φυλάκιση του Γ. Χατζή την έκοση της εφημερίδας την αναλαμβάνουν ο Κ. ΜΕΡΤΖΙΟΣ, Ο ΚΟΥΤΣΙΚΟΣ, Ο ΤΖΑΒΕΛΑΣ, Ο ΣΑΓΓΟΥΝΗΣ.

Έτσι το 1912 ο Ελληνικός στρατός επιτίθεται και ελευθερώνει πρώτα την Φιλιπιάδα της Πρέβεζας . Ο στρατός για δύο μήνες καθηλώνεται στο Μπιζάνι . Ενώ μέσα στα Γιάννενα στήνεται δίκτυο αντικατασκοπίας στο σπίτι του Ιωάννη Λάπα ,όπου οι μυημένοι έφεραν πληροφορίες για τις κινήσεις του τουρκικού στρατού . Έτσι οι αγγελιαφόροι μεταφέρουν τις πληροφορίες στον τακτικό στρατό . Ακόμα προμηθεύτηκαν και αυτό τον χάρτη των θέσεων του τουρκικού στρατού. Οι χάρτες παραδόθηκαν από αξιωματικό που υπηρετούσε στον τουρκικό στρατό[σ.σ. Γνωστή είναι η ιστορία του Νικολάκη εφέντη]. Πολλοί από τους μυημένους κατατάχθηκαν και πολέμησαν ως απλοί στρατιώτες.(2)

Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή των Βαλκανικών πολέμων και γρηγορότερα ακόμη γράφτηκαν πολλά δημοτικά τραγούδια . Τα τραγούδια αυτά αναφέρονται στο παράπονο και την αγανάκτηση των Ηπειρωτών . Πριν τον πόλεμο κατά των τούρκων, το 1871, με την υπογραφή της συνθήκης του Βερολίνου (Βερολίνιος Συνθήκη), γι’ αυτή τη συνθήκη ο λαός σ’ όλες τις περιοχές της Ελλάδας την τραγούδησε με διάφορες παραλλαγές.

Πρώην καθηγητής της λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Μηνάς Αλεξιάδης στο λόγο του για τα 80 χρόνια της απελευθέρωσης της πόλης των Ιωαννίνων το 1913, στις 20 Φεβρουαρίου 1993 με θέμα το "Το Δημοτικό Τραγούδι και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων", τόνισε ότι το δημοτικό τραγούδι εκφράζει τα άθλα των κλεφτών. Αναφερόμενος στον ποιητή Κώστα Καβάφη ο κ. Μηνάς Αλεξιάδης λέει τα εξής χαρακτηριστικό: "Ο ποιητικός λόγος του Κ. Καβάφη εμπνευσμένος από την αξιοπρόσεκτη γνώση της δημοτικής παράδοσης , επισημαίνει νομίζω τον πλάγιο τρόπο του την σημασία των Δημοτικών τραγουδιών, σε σχέση μάλιστα εδώ με τους αγώνες των γραικών, με τους απελευθερωτικούς αγώνες . Τέτοιοι στάθηκαν και οι πόλεμοι και τα άθλα των κλεφτών στην ατμόσφαιρα των λαϊκών ποιητικών κειμένων. Θα ήθελα και εγώ να σας οδηγήσω σήμερα όπου τιμάται το 80ον ιοβελαίον της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων, πνευματικής πρωτεύουσας του υπόδουλου γένους στην περίοδο της τουρκοκρατίας".

Στη συνέχεια της ομιλίας του ο κ. Μηνάς Αλεξιάδης αναφέρθηκε στην ιστορία των Ιωαννίνων και την συμμετοχή των Ηπειρωτών στους απελευθερωτικούς αγώνες, λέγοντας ότι είναι αυτονόητο η ύπαρξη της συμμετοχής των Ηπειρωτών στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του 1912-1913 από τους Ηπειρώτες που ζούσαν στην ελεύθερη Ελλάδα. Για την αναγνώριση της συμμετοχής ο λαϊκός στιχουργός γράφει τα εξής:

Είχαν την πέτρα στρώμα τους

Τον πόλεμο πάπλωμά τους

Αλλά φωτιά ακοίμητη

Την φλογερή καρδιά τους

Τον αγώνα για το Μπιζάνι τον ενέθρεψε και ο λόγιος ποιητής Άγγελος Σικελιανός και τον απεικόνισαν οι καλλιτέχνες στις λιθογραφίες τους.

Σύμφωνα με τη γνώμη κ. Αλεξιάδη ότι μεγάλη απήχηση είχε στον ποιητικό λόγο η εξόρμηση του ’12-13 . Έτσι οι εκδηλώσεις στα Γιάννενα είναι μια μετάπλαση του ιστορικού γεγονότος με ποιητική έκφραση. Και αυτό συνέβη στο παρελθόν επειδή δεν υπάρχει γραμμένη ιστορία και στη μνήμη καταγράφονται τα ιστορικά γεγονότα. Το γεγονός ορίζεται με ακρίβεια χρόνου αλλά μετουσιώνεται και αναπλάθεται με θρύλους και παραδόσεις όπως τις γνωρίζει ο ίδιος ο λαϊκός ποιητής. Κατά τον φιλόσοφο Αριστοτέλη το έργο του ποιητή δεν είναι να καταγράψει το γεγονός , αλλά να φιλοσοφήσει περισσότερο το γεγονός.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στα άλλα δημοτικά τραγούδια γραφικά είναι και κάποια κάλαντα. Έτσι τα τραγούδια μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τέσσαρες κύριες ενότητες με βάση το περιέχομενο τους. Με σαφήνεια που ανταποκρίνεται σε τέσσαρες φάσεις. Στην πρώτη φάση κατατάσσονται τα τραγούδια για τα τουρκοκρατούμενα Γιάννενα.της περιόδου 1881,στην δεύτερη περίοδο της προετοιμασίας της απελευθέρωσης, την τρίτη φάση τα τραγούδια κατά την διάρκεια του αγώνα και την τέταρτη φάση την νίκη και την οριστική απελευθέρωση της πόλης . Ένα από τα τραγούδια της πρώτης κατηγορίας είναι το εξής.

Σ’ όλο τον κόσμο ξαστεριά

Σ’ όλο τον κόσμο ήλιος

Και στα καημένα Γιάννενα

μαύρο παχύ σκοτάδι

Τι μας εκάναν στη βουλή

Και μας βάλαν τα σύνορα

Στη σκάλα της Άρτας το ποτάμι

Κι αφήσανε τα Γιάννενα

Και πήρανε την Πούντα

Κι αφήσανε τα Γιάννενα

Και πήρανε την Άρτα

Κι αφήσανε το Μέτσοβο με τα χωριά του γύρω.

Ένα άλλο τραγούδι της Β΄ περιόδου είναι το εξής και αναφέρεται στον Ισάτ πασά.

Ο Κωνσταντίνος κίνησε στην Ήπειρο να πάει

Και στον Ισάτι έγραψε εκείνο π’ αγαπάει

έλα πασά με το καλό και δώσε τ’ άρματά σου

και μάθε πως τα Γιάννενα δεν είναι πια δικά σου

τώρα που θα ‘ρθει η άνοιξη κι ανθίσουν οι ραχούλες

να’ρθουν τα ευζωνάκια μου με τις φουστανελούλες

εκεί να αλλάξουν τα σπαθιά με κόκκινο το φέσι

το αίμα θα το χύσουμε κι οι πέτρες θα βαφούνε

πασάδες και βεζίρηδες θα μας παραδοθούνε.

Κι πασάς μές στο Μπιζάνι

δεν ξέρει τι να κάνει

Αχ! Μπιζάνι με λιθάρια

Μου ‘φαγες τα παλικάρια.

Τα τραγούδια της τρίτης περιόδου αναφέρονται στην διάρκεια του πολέμου . Ένα από αυτά αναφέρεται στην πτώση των Ιωαννίνων και του Μπιζανιού και είναι γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο.

Την τυρινή την αποκριά πέφτει το μεσημέρι

Ήρθε από τα Γιάννενα ολόχρυσο χαμπέρι

Και γράφει το παράρτημα έπεσε το Μπιζάνι

Κι είπε κι ο Ισάτ Πασάς πόλεμο πλιό δεν κάνει

Δόξα στον ύψιστο δόξα στον Αι Γιάννη

Που πέσανε τα Γιάννενα Μαζί με το Μπιζάνι

Κι ήταν αιτία κι αφορμή ο μέγας Βενιζέλος

Να μας τον ζήσει ο θεός ώσπου να φέρει τέλος.

Και ένα άλλο 15σύλλαβο της περιοχής των Αγράφων που αναφέρεται στον πόλεμο των Ελλήνων κατά των Τούρκων κυρίως στις επιχειρήσεις, για την απελευθέρωση της Ηπείρου:

Εψές ήμουν στα Γιάννενα κι αντίκρυ στο Μπιζάνι

κι ακούω τουφέκια πού 'πεφταν τουφέκια που βροντάνε

μήνα σε γάμο ρίχνονται μήνα σε πανηγύρι

παρά είν' ο Ελληνικός στρατός που πολεμάει τον τούρκο.

Ισάτ πασάς εφώναξε στον Κωνσταντίνο λέει:

•

Πάψε Κώστα τον πόλεμο πάψε και το ντουφέκι

•

Δικά σου είναι τα Γιάννενα δικό σου το Μπιζάνι

•

Δική σου και η Πρέβεζα με τους χρυσούς μπαξέδες

•

Και ΄γω σου σκλάβος γίνομαι με τριανταδυό χιλιάδες

•

Και το δικό μου το σπαθί στα χέρια σου το δίνω.

Από τα γεγονότα του 12-13 ενεπνεύσθη ο Ελληνικός λαός και έδωσε έντονο το ρεύμα στην προφορική και γραπτή έμπνευση και αναρρίχησαν όπως παρατηρούσε ο Νικόλαος Πολίτης την δημοτική ποίηση στις κρατούσες δημιουργίες του λαϊκού πολιτισμού. Όμως πολλοί στίχοι των δημοτικών τραγουδιών επηρεάσθηκαν και από παλιότερα τραγούδια . Επίσης είναι επηρεασμένα και από την λόγια ποίηση και πολλά από αυτά δεν είναι από την Ήπειρο αλλά προέρχονται από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Έτσι εκφράζεται η ελληνική συμμετοχή με ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση. Πολλά τραγούδια γράφτηκαν αργότερα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και τα τραγούδια αυτά μπορούν να χαρακτηρισθούν "ΝΕΟΤΕΡΙΚΑ". Αυτά τα έγραψαν σε διάφορες περιοχές λαϊκοί ποιητές , ποιητάρηδες όπως ονομάζονται στην Κρήτη, Κύπρο , Δωδεκάνησα. Στις μικρές κοινωνίες παίζουν σημαντικό ρόλο και αυτοί εξελίχθηκαν σε επαγγελματίες και είναι αγράμματοι ή απόφοιτοι δημοτικού σχολείου. Τα κείμενα έχουν γραφτεί σε τετράδια χειρόγραφα και έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Τέτοιες ρίμες έχουν γραφτεί και για τον πόλεμο του 12-13.

Ο κ. Αλεξιάδης κατέληξε λέγοντας το εξής χαρακτηριστικό: "η αναπόληση των λαϊκών τραγουδιών και άλλων λαϊκών στιχουργημάτων για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων στην σημερινή 80η επέτειο έδειξε νομίζω την συγκίνηση και την ιδεολογική στάθμη στην πορεία των αγώνων προς το άπαρτο Μπιζάνι για το ολόχρυσο χαμπέρι . Η ελληνική μούσα τραγούδησε τις θυσίες και τα κατορθώματα του Ελληνικού στρατού , διεύρυναν τα όρια της πατρίδας μας. Με θυσίες και αίμα διεκδίκησε σφετερισμένα από εχθρούς και φίλους τα δικαιώματά της" (3)

...

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

2. ΑΠΑΝΤΑ Δ. ΣΑΛΑΜΑΓΚΑ

3. ΟΜΙΛΙΑ Μ. ΑΛΕΞΙΑΔΗ την 20ή Φεβρουαρίου 1993

 Μέλη (Ελευθερωτές) της Ηπειρωτικής Εταιρείας - Ηπειρωτικού Κομιτάτου σε μάχη. 

(Φωτο από τη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη).

Read More

Χίλια ενιακόσια δώδεκα/δεκατρία

 Χίλια ενιακόσια Δώδεκα

(Στίχοι/Μουσική :Λεωνάρδου Μπουρνέλη)
(Ερμηνεία: Γιάννης Παναγιώτου)

 "1 9 1 2" ,
στα Δοξασμένα Χρόνια
στου Μπιζανιού τις Κορυφές
βροντούσαν τα Κανόνια.

Ζήτω ο Ελληνικός Στρατός
που έχει Δόξα τόση.
Μακεδονία, Ήπειρο ,
με Δάφνες είχε στρώσει.

Μπιζάνι, Σαραντάπορο,
οι Δοξασμένες μέρες.
Γράψαν τραγούδια Ηρωικά
των τουφεκιών οι σφαίρες.

Ζήτω ο Ελληνικός Στρατός
που έχει Δόξα τόση.
Μακεδονία, Ήπειρο ,
με Δάφνες είχε στρώσει.

''1 9 1 2'',
Φαντάροι και Τσολιάδες
σαν Σταυραετοί πολέμαγαν
σε Κάμπους και Κοιλάδες.

Ζήτω ο Ελληνικός Στρατός
που έχει Δόξα τόση.
Μακεδονία, Ήπειρο ,
με Δάφνες είχε στρώσει.

Read More

Αναμνήσεις ενός Ηπειρώτου Αγωνιστού

Αθαν. Δ. Τσεκούρα «Από του 98ου υψώματος. Αναμνήσεις ενός Ηπειρώτου Αγωνιστού», Αθήνα 1979. Αριθ. 50 στη σειρά «Βιβλιοθήκη της Ηπειρωτικής Εταιρείας Αθηνών».

Ο συγγραφέας θυμάται αυτά που έπραξε ο ίδιος και οι συνεργάτες του μετά την κρίση του 1897 μέχρι το 1914 στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα.

Τόπος των διαδραματιζομένων είναι η Ήπειρος, όπου συνωμοτικά κινούνται τα μέλη του Ηπειρωτικού Κομιτάτου (Ηπειρωτική Εταιρεία) για την προετοιμασία της απελευθέρωσης.

Το βιβλίο δεν είναι «Ιστορία» αλλά έχει όμως υλικό για την ιστορία, πλούσιο και αυθεντικό μάλιστα.

Είναι πνευματικό δώρο από τον συγγραφέα στις νεώτερες γενιές της Ηπείρου και ιδιαίτερα στους σημερινούς νέους της Ηπείρου και της Ελλάδας.

www.karaviasbooks.gr/

Πηγή: Ηπειρωτική Εταιρεία - Epirotiki Etairia

 

Όργια των Τουρκαλβανών, μια και δεν έχουν άλλο να επιδείξουν. Στην Κεραμίτσα Θεσπρωτίας διέπραξαν ανήκουστες βιαιότητες κατά των γυναικόπαιδων και του κλήρου. Επακολούθησε η καταστροφή του χωριού.

[Από το βιβλίο Αθ. Δ. Τσεκούρα "Από του 98ου υψώματος".]

 Κεραμίτσα Θεσπρωτίας, 1913

 

Read More

Γελάει η στεριά κι η θάλασσα και χαίρετ' όλη η πλάση...

«Δεν ήρθε πρώιμα η άνοιξη κι ουδέ το καλοκαίρι.

Χαιρόμαστε, χορεύουμε και ψιλοτραγουδάμε,

γιατί ελευτερωθήκανε, αητέ, τα Γιάννενά μας!»

Εψές ήμουν στα Γιάννενα κι αντίκρια στο Μπιζάνι
κι ακούω ντουφέκια πόπεφταν, κανόνια που βροντάνε.
-Μήνα σε γάμο πέφτουνε, μήνα σε πανηγύρι;
-Μηδέ σε γάμο πέφτουνε, μηδέ σε πανηγύρι,
παρά ειν’ ο ελληνικός στρατός και πολεμάει τους Τούρκους.
Εσάτ’ πασάς εφώναξε, του Κωνσταντίνου λέει:
-Πάψε Κώστα μ’, τον πόλεμο, πάψε και το ντουφέκι,
δικά σου είναι τα Γιάννενα, δικό σ’ και το Μπιζάνι,
δική σου και η Πρέβεζα με τους χρυσούς μπαξέδες
και 'γω σκλάβος σου γένομαι με τριανταδυό χιλιάδες,
και το δικό μου το σπαθί στα χέρια σου το δίνω.

Τα ελευθερωμένα Γιάννενα

Γελάει η στεριά κι η θάλασσα και χαίρετ' όλη η πλάση

κι απανωθιό στους ουρανούς, τους πρασινογαλάζιους.

Βαρούνε τ' άργανα βαριά, βιολιά, φλογέρες, ντέφια

και γίνετ' ένα αθάνατο μεγάλο πανηγύρι!

Πέρα στους τόπους τους καλούς, στης ομορφιάς τους τόπους,

στη χώρα των αρματωλών και των κλεφτών τη χώρα

πώχουν μια πόλην όμορφη κι ελληνοξακουσμένη,

με λίμνη γαργαρόνερη και κάστρο αρματωμένο.

Ο Πίνδος σέρνει το χορό με το ζερβί του χέρι

κι οπίσω του ακολουθούν όλα τα κλεφτοβούνια,

ο Έλμπος και ο Κίσσαβος, ο Σμόλικας κι η Γκούρα,

ο Παρνασσός με τ' Άγραφα κι η Γκιώνα με τα Χάσια

και τα Βαρδούσια τα ψηλά, με τ' όμορφο Βελούχι

και γίνετ' ένα αθάνατο πανώριο πανηγύρι!

Γύρω τριγύρω στα βουνά, γύρω στα κορφοβούνια,

που χαίρονται και ρίχνονται και τραγουδοχορεύουν

οι κλέφτες κι οι αρματωλοί στα ολόχρυσα ντυμένοι.

Άλλοι ντουφέκι ρίχνουνε 'πο πίσω από τους βράχους

κι άλλοι γιουρούσι κάνουνε με τα σπαθιά στα χέρια.

Και φεύγουν Τούρκοι, σαν κοπές λυκοκυνηγημένες,

στου Τζήντρα το ξεσπάθωμα, στην ντουφεκιά του Δίπλα

και στο φτεροπερπάτημα του Αντώνη Κατσαντώνη.

Ξέχωρα απ' όλους πολεμούν οι αθάνατοι Σουλιώτες.

Άντρες, γυναίκες και παιδιά, γέροντοι και παπάδες,

Κι απάνω τους σαν νά ητανε γιγαντεμένοι βράχοι,

Συντρίβεται η Αρβανιτιά με τον Αλή πασά της

και γίνετ' ένα αθάνατο κι άφταστο πανηγύρι!

Χορεύουν τα ψηλά βουνά με τα πυκνά τους λόγγα,

και τους απάτητους γκρεμούς και τις κρυοβρυσούλες.

Χορεύουν κι αντρειεύονται και ψιλοτραγουδούνε

τριγύρω στην πανέμορφη και ξακουσμένη Πόλη,

πώχει την λίμνη στο πλευρό, στην αγκαλιά το κάστρο.

Κι απάν' στη δίπλη του χορού, στου τραγουδιού τον ήχο,

ένας καθάριος Σταυραητός μέσ΄απ΄ τα μεσουράνια

ρωτάει τα ψηλά βουνά, που τραγουδοχορεύουν:

-Βουνά μου, γιατί χαίρεστε κι έχετε πανηγύρι;

Μην ήρθε πρώιμη η Άνοιξη, πρώιμο το καλοκαίρι;

Κι ο Πίνδος ο περήφανος αντιλογιά τού δίνει:

-Δεν ήρθε πρώιμη η Άνοιξη κι ουδέ το Καλοκαίρι,

Χαιρόμαστε, χορεύουμε και ψιλοτραγουδούμε,

και κάνουμ' ένα ασύγκριτα μεγάλο πανηγύρι,

Γιατί ελευτερωθήκανε, Αητέ, τα Γιάννενά μας!

ΧΡ. ΧΡΗΣΤΟΒΑΣΙΛΗΣ

(ποίημα που δημοσιεύτηκε πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα “Ακρόπολη” στις 22 Φεβρουαρίου 1913 )

Απόκομμα από την εφημερίδα όπου δημοσιεύτηκε το ποίημα
του Χρ. Χρηστοβασίλη, τον Φλεβάρη του 1913.

Read More