Προς 1. Δ/ντες Π.Ε και Δ.Ε. Ν. Ιωαννίνων 2. Σχολική Σύμβουλο Καλλιτεχνικών κα. Σταματοπούλου Μαρία 3. Διευθυντές Σχολικών Μονάδων Καλλικρατικού Δήμου Ιωαννιτών (δια των οικείων Δ/νσεων) 4. Εκπαιδευτικούς κλάδου ΠΕ08 ( δια των οικείων σχολικών μονάδων) 5. Υπευθύνους Πολιτιστικών Θεμάτων Π.Ε και Δ.Ε Ν. Ιωαννίνων (δια των οικείων Δ/νσεων)
Θέμα: “ Διαγωνισμός Αφίσας & Λογότυπου με θέμα: Συμμετέχω στον εορτασμό για τα 100 χρόνια ελευθερίας της πόλης μου και οραματίζομαι το μέλλον της ”
Προκήρυξη διαγωνισμού
Το έτος 2012 - 2013 η Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ηπείρου συμμετέχει στις εορταστικές εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων με εκπαιδευτικές - πολιτιστικές δράσεις που στοχεύουν στην ανάδειξη της σημασίας του ιστορικού αυτού γεγονότος και της ευαισθητοποίησης της σύγχρονης γενιάς για το μέλλον της πόλης.
Με αφετηρία το τριήμερο πανηγυρικών εκδηλώσεων από 19 έως 21 Φεβρουαρίου προσκαλούμε τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης να συμμετέχουν ανάμεσα σε ποικίλες εκδηλώσεις λόγου και τέχνης σε διαγωνισμό δημιουργίας λογότυπου και αφίσας.
Θέμα: Το λογότυπο και η αφίσα θα πρέπει, με αφορμή τον εορτασμό για τα 100 χρόνια ελευθερίας της πόλης των Ιωαννίνων να επικοινωνούν, το όραμα και τις ελπίδες για το μέλλον της.
Δικαίωμα συμμετοχής
Ο διαγωνισμός απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς και μαθητές και έχει δύο μέρη:
α. τη δημιουργία λογοτύπου που αφορά τους μαθητές των Γενικών Λυκείων. Το λογότυπο που θα επιλεγεί, θα συνοδεύει όλες τις ενταγμένες, στο εορταστικό πρόγραμμα της επετείου εκδηλώσεις, ενώ επίσης προτείνεται να χρησιμοποιηθεί για ένα έτος στην ηλεκτρονική αλληλογραφία της Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας & Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ηπείρου. Παράλληλα, θα καταβληθεί προσπάθεια το λογότυπο που θα επιλεγεί να εκδοθεί σαν συλλεκτικό γραμματόσημο σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.
β. τη δημιουργία αφίσας που αφορά μαθητές Πρωτοβάθμιας & Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Στην αφίσα παράλληλα με την εικαστική πρόταση μπορεί να υπάρχει κάποιο μήνυμα, που να αποδίδει το πνεύμα της επετείου και τον οραματισμό της νέας γενιάς για την πόλη των Ιωαννίνων.
Οι συμμετοχές μπορούν να είναι ατομικές ή ομαδικές, χωρίς να υπάρχει περιορισμός στον αριθμό των μελών κάθε ομάδας και να δημιουργήσουν τα έργα τους με ό,τι υλικά διαθέτουν και επιθυμούν.
Στην πίσω όψη των έργων θα πρέπει να αναγράφονται ευκρινώς το όνομα, το επίθετο, το σχολείο, η τάξη και το τμήμα του μαθητή και το όνομα του επιβλέποντα καθηγητή.
Η φιλοτέχνηση των έργων θα πραγματοποιηθεί είτε στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος, κατά την ώρα του μαθήματος των καλλιτεχνικών με την ελεύθερη και προαιρετική συμμετοχή των μαθητών, είτε στο σπίτι. Οι συμμετοχές θα συγκεντρωθούν από τους υπεύθυνους, για τη διεξαγωγή του διαγωνισμού, καθηγητές των τμημάτων.
Όλα τα έργα δύναται να τυπωθούν, να εκδοθούν, να δημοσιευθούν, να αναπαραχθούν σε ψηφιακά μέσα, να εκτεθούν και να αποτελέσουν επικοινωνιακό υλικό για τις εκδηλώσεις της Περιφερειακής Εκπαίδευσης Ηπείρου.
Τα πρωτότυπα έργα δεν θα επιστραφούν.
Κριτήρια – Προδιαγραφές:
Οι δημιουργίες πρέπει να είναι αυθεντικές και ευφάνταστες σε έγχρωμη και ασπρόμαυρη εκδοχή προσωπικές η συλλογικές δημιουργίες των μαθητών.
Το χαρτί μπορεί να είναι χαρτί ακουαρέλας, με διαστάσεις:
α. για το λογότυπο έως 25x35 εκ. και β. για την αφίσα έως ή 30x50 εκ.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε υλικό ζωγραφικής (ξυλομπογιές, μαρκαδόροι, τέμπερες, ακρυλικά, λαδοπαστέλ κλπ.), υλικά πηλού - γύψου, μικτές τεχνικές καθώς και οι νέες τεχνολογίες.
Τα έργα θα κρίνει κριτική επιτροπή και θα υπάρξουν 3 βραβεία και έπαινοι συμμετοχής.
Ημερομηνία υποβολής των προτάσεων
Τα έργα των διαγωνιζόμενων θα πρέπει να υποβληθούν μέχρι 30 Ιανουαρίου 2012 στους υπευθύνους Πολιτιστικών Θεμάτων Α/θμιας και Δ/θμιας εκπαίδευσης κα. Νίκη Λαμπρίδη και κ. Γεώργιο Ράπτη αντίστοιχα.
Η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος, παρεμβαίνει στα ΕΛΤΑ, για την έκδοση αναμνηστικής σειράς γραμματοσήμων, επ' ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων, από την απελευθέρωση της Ηπείρου.
Συμπληρώνονται σε λίγους μήνες τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Ηπείρου και η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος, η κορυφαία αποδημική οργάνωση των Ηπειρωτών, έχει αναλάβει σειρά πρωτοβουλιών και δράσεων, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου, αλλά και τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης , για τον λαμπρό γιορτασμό της επετείου.
Στα πλαίσια των πρωτοβουλιών της, ενέταξε και την έκδοση ειδικής επετειακής αναμνηστικής σειράς από τα ΕΛΤΑ, ύστερα από πρόταση του Αντιπροέδρου της Κώστα Κωνή, προς την διοίκηση των οποίων έστειλε επιστολή.
Η Πανηπειρωτική, θεωρεί δεδομένη την έκδοση της αναμνηστικής επετειακής σειράς, και είναι στην διάθεση κάθε Ηπειρώτη, να δεχθεί προτάσεις για το περιεχόμενο των γραμματοσήμων που θα υποβάλλει στην διοίκηση του Κρατικού φορέα.
Η επιστολή που στάλθηκε στην διοίκηση των ΕΛΤΑ είναι η παρακάτω:
Προς
1. Πρόεδρο του Δ.Σ. - ΕΛΤΑ κ.Πάνο Βουρνά
2. Διευθύνοντα Σύμβουλο ΕΛΤΑ κ.Χρήστο Βαρσάμη
Απελλού 1, 101 88 ΑΘΗΝΑ
Θέμα: Έκδοση αναμνηστικής σειράς γραμματοσήμων επ' ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Ηπείρου από τον τουρκικό ζυγό.
Κύριοι,
Η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος είναι η κορυφαία Οργάνωση των αποδήμων Ηπειρωτών, η οποία εκφράζει την δυναμική 400 και πλέον οργανώσεων (Ομοσπονδίες - Αδελφότητες- Ενώσεις) του λεκανοπεδίου Αττικής και διατηρεί άρρηκτους δεσμούς με τις 120 ηπειρωτικές οργανώσεις του εξωτερικού, με τις οποίες συνεργάζεται σε θέματα που αφορούν τους ομογενείς μας.
Στα εβδομήντα τέσσερα χρόνια δράσης της (έτος ιδρύσεως 1937) έχει παρουσιάσει σημαντικό και αποτελεσματικό έργο όσον αφορά την ανάπτυξη της Ηπείρου (7 Παγκόσμια Πανηπειρωτικά Συνέδρια και δεκάδες επιστημονικές Ημερίδες) και της Αποδημίας, ιδιαίτερα δε στον εθνικό μας πολιτισμό και τη λαϊκή παράδοση, με πλήθος εκδηλώσεων οι οποίες συγκεντρώνουν κάθε φορά εκατοντάδες χιλιάδες Ηπειρώτες και τυγχάνουν μεγάλης προβολής από τα ηλεκτρονικά Μ.Μ.Ε. και τον ηπειρωτικό και αθηναϊκό τύπο.
Το 2012-13 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Ηπείρου από τον Τουρκικό ζυγό και την ενσωμάτωση της περιοχής στον εθνικό κορμό.
Η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος, κατ΄ απαίτηση του συνόλου του Αποδήμου Ελληνικού Ηπειρωτισμού και ιδιαίτερα των Αποδήμων Ηπειρωτών του Εξωτερικού (Αυστραλίας, Αμερικής, Καναδά, Αφρικής και Ευρώπης), προκειμένου να τιμηθεί το Ιστορικό αυτό γεγονός, αλλά και για την διατήρηση της ιστορικής μνήμης, ανέλαβε πρωτοβουλίες, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου, αλλά και την τοπική αυτοδιοίκηση των Ηπειρωτικών περιοχών που απελευθερώθησαν, για την διοργάνωση εκδηλώσεων που ανταποκρίνονται στη σημασία της επετείου, ειδικά την κρίσιμη αυτή περίοδο για την χώρα μας.
Επιπρόσθετα, θέλει να εντάξει, με την δική σας συμμετοχή και συνεργασία, την έκδοση, από τον Κρατικό φορέα παροχής καθολικών ταχυδρομικών υπηρεσιών, τον ΕΛΤΑ, μιας επετειακής αναμνηστικής σειράς γραμματοσήμων, με το σχετικό λεύκωμα, με θέμα την ''Απελευθέρωση της Ηπείρου 1912-1913'' και την παρουσίαση της έκδοσης αυτής σε ημερομηνία που από κοινού θα συναποφασίσομε για τις αρχές του 2013 και όχι πέραν της 21ης Φεβρουαρίου, ημέρα συμπλήρωσης 100 ετών από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, όπου κορυφώνονται οι επετειακές εκδηλώσεις.
Παρακαλούμε να ενστερνιστείτε την πεποίθησή μας, ότι ο ΕΛΤΑ, με την έκδοση αυτή, θα συμβάλλει τα μέγιστα, για να γιορταστεί η ''λαμπρή γιορτή'' που έτσι την αποκαλούμε εμείς οι Ηπειρώτες, και να βοηθήσετε στην έκδοση της αναμνηστικής αυτής σειράς.
Από την πλευρά μας είμαστε έτοιμοι να συμβάλουμε στην έκδοση και να συνεργαστούμε μαζί σας, στην επιλογή και την επιμέλεια της έκδοσης και σε ότι άλλο κρίνετε απαραίτητο.
Ευελπιστούμε σε μια δημιουργική συνεργασία και σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για την ανταπόκρισή σας.
Αφιέρωμα από το ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων με πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό (πολλές παλιές φωτογραφίες και βίντεο με το χρονικό της απελευθέρωσης).
"Από τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 μέχρι και τους δύο Βαλκανικούς πολέμους" Σ' αυτό το επεισόδιο παρακολουθούμε την αλλαγή των συνόρων του νεοελληνικού κράτους, όπου τα σύνορά του φτάνουν στα Φάρσαλα και επεκτείνονται αγκαλιάζοντας την Ήπειρο και την Μακεδονία..."
[Η επιστολή που έστειλε ο ήρωας από το πεδίο της μάχης προς τους γονείς του.]
Αγαπητοί μου γονείς,
Εξακολουθεί η ίδια κατάστασις. Τα πράγματα όμως είναι πολύ καλύτερα τώρα... Ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι σήμερον το μέτωπον του πολέμου εν Ηπείρω εκτείνεται από Μανωλιάσσης μέχρι Μπιζάνι - Αετορράχης. Πραγματικώς όμως εκτός του κυρίως μετώπου υπάρχει και αμυντικόν μέτωπον από Πρεβέζης μέχρι Σουλίου. Λάβετε τον χάρτην και μετρήσατε χιλιόμετρα.
Και όλη αυτή η φασαρία με 12 - 15.000 Στρατού!... Από όλους τους αιχμαλώτους πληροφορούμεθα ότι το ηθικόν του Τουρκικού Στρατού είναι αισχρόν. Οι Τουρκαλβανοί μετά την υπό της Ευρώπης αποφασισθείσαν κήρυξιν της Αλβανικής αυτονομίας απεσύρθησαν. Ο Εσσάτ Πασάς Αρχιστράτηγος του Στρατού Ιωαννίνων ηναγκάσθη να κρεμάση 40 Τουρκαλβανούς και τους λοιπούς ετοποθέτησε εις τα Μεταγωγικά.
Αφηρέθη τοιουτοτρόπως το μόνον ακμαίον και πραγματικώς μυθικώς ανδρείον στοιχείον του πολιορκουμένου Στρατού... Ο πανικόβλητος αυτός στρατός λυμόττει φοβερά. Οι στρατιώται αναφανδόν ζητούν την παράδοσιν των Ιωαννίνων. Είναι άλλωστε φανερόν ότι αι υπό των αιχμαλώτων διδόμεναι πληροφορίαι δεν στερούνται ακρίβειας εκ του ότι τας πρώτας ημέρας οι Τούρκοι επετίθεντο λυσσωδώς μετά θάρρους αξιοθαύμαστου και εκπληκτικού ηρωισμού. Μετά την απόκρουσιν των δύο πρώτων Τουρκικών επιθέσεων παρετηρήθη μεγίστη ύφεσις εις το πολεμικόν μένος των Τούρκων.
Αι νυκτεριναί επιθέσεις σχεδόν εσταμάτησαν, ιδίως κατόπιν της θαυμαστής τοποθετήσεως του πυροβολικού... Το πυροβολικόν μας μετά πολλού κόπου κατόρθωσε να παραταχθή. Παρετάχθη έναντι του Μπιζάνιου σε απόστασιν 4.500μ. Σήμερον δε το πρωί ήρχισαν αι ομοβροντίαι...
Αχ! Αυτός ο ορίζων! Εμπρός το δάσος με τις βελανιδιές. Ολίγον πάρα πίσω το χωρίον Κοπάνι και πάρα πίσω ακόμη το χιονισμένο βουνό. ∆εξιά τα βουνά της Μανωλιάσσας, το Καστράκι. Απέναντι άλλο δάσος με μικρές βελανιδιές και αριστερά τα Πεστά και το περιώνυμον πλέον Χάνι Εμίν Αγά... Η ημέρα περνά εν μεγίστη μονοτονία.
Το πρωί έγερσις 7½ . 8½ ένας περίπατος κατάλληλος. 12 επάνοδος εις τον καταυλισμόν. Πρόγευμα συνήθως μία καραβάνα καφές και ½ κουραμάνα. 12½ - 6 διάφοραι μικραί ασχολίαι π.χ. Ψείριασμα, αφόδευσις και διάφοραι άλλαι επίσης ασχολίαι. 7μ.μ. - 7½π.μ. ύπνος υπό αντισκήνου εν μέσω διαφόρων κοριών και δεσποινίδων ψειρών...
Τώρα ευρήκα μίαν άλλην διασκέδασιν... Κάθε βράδυ το σκάω και από τας 6μ.μ. έως τας 12 και κάθημαι εις το Χάνι Εμίν με διασκεδαστικήν συντροφιά...
Μόνον σεις δεν δικαιούσθε να είσθε δυσαρεστημένοι από αυτήν την ευχάριστον κατάστασιν... Η μαύρη αλήθεια είναι ότι άγαν επεθύμησα το υποστεφές Άστυ και ιδίως τους κατοικούντας ή μάλλον τας κατοικούσας αυτό. Αλλά τι να γίνη; Και αυτό θα περάση... Μην ξεχάσετε τα ρούχα και τα χρήματα.
Το παιδί σας, Ανδρέας Ζυγομαλάς.
Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων [Αφιέρωμα από την ιστοσελίδα: HellasOnTheWeb ]
Στα μέσα του περασμένου ∆εκεμβρίου ένας πολύ καλός φίλος, ο γιατρός Γιάννης Μελαδάκης, με ενημέρωσε ότι στο «Μουσείο Ζυγομαλά», στον Αυλώνα Αττικής, φυλάσσονται σημαντικά κειμήλια και έγγραφα από τον αγώνα του 1912-13 για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τον οθωμανικό ζυγό.
Όπως ήταν φυσικό η σημαντική αυτή πληροφορία κέντρισε αμέσως το ενδιαφέρον μου. Επισκέφτηκα το συγκεκριμένο μουσείο δύο φορές και χάρη στην ευγενική συγκατάθεση του διευθυντή Τάσου Χριστοφόρου μού δόθηκε η άδεια να ερευνήσω όλο το υλικό, καθώς επίσης να φωτογραφήσω και φωτοτυπήσω οτιδήποτε θα μπορούσε να αποκαλύψει ή να συμπληρώσει πτυχές της σημαντικής, για την Ήπειρο, ιστορικής αυτής περιόδου.
Το αρχειακό υλικό περιστρέφεται γύρω από την προσωπικότητα και τη δράση του εθελοντή του ελληνικού στρατού και μαχητή του Μπιζανίου Ανδρέα Ζυγομαλά. Ο πατέρας του, Αντώνης Ζυγομαλάς, ήταν βουλευτής Αττικοβοιωτίας και είχε διατελέσει τρεις φορές υπουργός. Η μητέρα του, Λουκία Μπαλάνου, ήταν απόγονος της γνωστής μεγάλης οικογένειας των Ιωαννίνων. Επίσημα έγγραφα και επιστολές, τιμητικές διακρίσεις και κειμήλια, μετάλλια και ενθύμια, στρατιωτικές στολές και όπλα, προσωπικά αντικείμενα και λάφυρα από το πεδίο της μάχης συγκροτούν το σχετικό αρχείο.
Την έρευνά μου από την πρώτη στιγμή συνόδευε η έκπληξη, που σχεδόν αμέσως μετατρέπονταν σε ενθουσιασμό για τα «αναπάντεχα» ευρήματα. Ήταν συγκλονιστικό να ανοίγεις το συρτάρι της παλιάς ντουλάπας και ξαφνικά να βγαίνει στο φως η πολεμική σημαία των οχυρών του Μπιζανίου. Στην εξωτερική μπροστινή πλευρά της θήκης, όπου ήταν τοποθετημένη, είναι γραμμένα τα εξής: «Υπουργείο Πολιτισμού. Τουρκική σημαία Μπιζανίου. Θέλει συντήρηση». Η τουρκική σημαία των οχυρών του Μπιζανίου υπεστάλη από τον Ανδρέα Ζυγομαλά και προς τιμήν του η στρατιωτική διοίκηση τού επέτρεψε να την κρατήσει ως πολεμικό λάφυρο.
Παραδίπλα, στην έκθεση των στρατιωτικών του κειμηλίων (στολή, πηλήκιο, σέλα αλόγου, όπλα, ξίφη κ.ά.),
Ποιος ήταν ο Ανδρέας Ζυγομαλάς
Ανδρέας Ζυγομαλάς (1890 -1914), ήταν το μοναδικό παιδί του Αντωνίου Ζυγομαλά, βουλευτή Αττικοβοιωτίας και Υπουργού Παιδείας, ∆ικαιοσύνης και Εσωτερικών και της Λουκίας Μπαλάνου, απογόνου της γνωστής γιαννιώτικης οικογένειας. Σπούδασε και αρίστευσε στις νομικές επιστήμες. Αμέσως μετά τις σπουδές του υπηρέτησε τη στρατιωτική θητεία του ασκώντας, συν τοις άλλοις, καθήκοντα διερμηνέα. Από μικρή ηλικία μιλούσε απταίστως τρεις ξένες γλώσσες. Ενώ είχε εκπληρώσει τη στρατιωτική του θητεία άρχισε ο Βαλκανικός Πόλεμος του 1912-13. Εθελοντής, πλέον, φόρεσε και πάλι τη στρατιωτική στολή και κατατάχτηκε στο 2ο Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού. Έφυγε, αμέσως, για την πρώτη γραμμή του μετώπου προς απελευθέρωση των υπόδουλων ελληνικών εδαφών. Στην αρχή βρέθηκε στη Μακεδονία. Γρήγορα, όμως, ήλθε στην Ήπειρο, τόπο καταγωγής της μητέρας του. Ζήτησε μάλιστα να σταλεί στο Μπιζάνι, όπου ήταν το βασικό μέτωπο με τον εχθρό. Ο ηρωισμός του αφήνει έκπληκτους τους ανωτέρους του. Εκεί του δόθηκε «επ’ ανδραγαθεία» ο βαθμός του ανθυπολοχαγού. Στην τελική επίθεση είναι αυτός που με την ομάδα του καταλαμβάνει το ύψωμα του Μπιζανίου. Του παραδίδεται «τιμής ένεκεν» η κομματιασμένη τουρκική σημαία, η οποία μαζί με τα όπλα του, τις στολές του και τα λάφυρα εκτίθενται στο Μουσείο Ζυγομαλά, στον Αυλώνα Αττικής.
Όταν τελείωσε ο νικηφόρος πόλεμος του 1912-13 ο Ανδρέας Ζυγομαλάς έστειλε τα παράσημα στους γονείς του και έμεινε για να συνεχίσει, τη φορά αυτή, τον αγώνα αυτονομίας της Βορείου Ηπείρου. Με γράμμα προς τη μητέρα του τής ανήγγειλε την απόφαση να οργανώσει δική του ομάδα, υποβάλλοντας ταυτοχρόνως στον πατέρα του την παράκληση να στρατολογήσει παλληκάρια και να του στείλει χρήματα. Ενώ ο Αντώνιος Ζυγομαλάς είχε αρχίσει τις ενέργειες για την αποστολή ανδρών στη Βόρειο Ήπειρο, φτάνει το θλιβερό μήνυμα του θανάτου του παιδιού του. Το τηλεγράφημα έγραφε: «Ο Ανδρέας Ζυγομαλάς έπεσε σε ενέδρα του εχθρού και βρέθηκε αποκεφαλισμένος στη Νίβιτσα της Βορ. Ηπείρου». Ήταν η 31η Ιουλίου 1914.
Το γραφείο, η στολή, η σέλα του αλόγου του, το όπλο, τα ξίφη και η σημαία που σκέπασε τη σορό του στο Αργυρόκαστρο (31/7/1914), όπως εκτίθενται στο «Μουσείο Ζυγομαλά» στον Αυλώνα Αττικής υπάρχει μία μεγάλων διαστάσεων ελληνική σημαία. Η σημαία αυτή ράφτηκε μέσα σε ένα βράδυ από νέες κοπέλες του Αργυροκάστρου για να σκεπάσει τη σορό του Ανδρέα Ζυγομαλά, που στις 31.7.1914 έπεσε μαχόμενος στη Νίβιτσα των Αγ. Σαράντα στον αυτονομιακό αγώνα της Βορείου Ηπείρου.
Σε φάκελο του αρχείου του βρέθηκε, επίσης, τοπογραφικό σκαρίφημα, σχεδιασμένο από τον ίδιο. Αποτυπώνεται σε αυτό η περιοχή από το Χάνι Τερόβου (τότε Χάνι Σεφήμ Βέη) μέχρι το Χάνι Κανέτας. Στο σκαρίφημα οριοθετούνται στο χώρο όλες οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή με τα ονόματα των διοικητών τους. Στο πίσω μέρος του σκαριφήματος αναγράφεται: «Πολιορκία Ιωαννίνων 20 - 30 .12.12».
Σε άλλο φάκελο βρέθηκαν δύο επιστολές προς τους γονείς του. Η πρώτη φέρει ημερομηνία 15.12.1912 και η δεύτερη 16.12.1912. Και οι δύο γράφτηκαν στη Μανωλιάσσα. Η δεύτερη επιστολή έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί δίνει σημαντικές πληροφορίες για την ψυχολογία και τη δράση του τουρκικού στρατού, ενώ ταυτοχρόνως περιγράφει δικές του προσωπικές στιγμές.
Τέλος, ανάμεσα σε έναν τεράστιο όγκο εγγράφων βρέθηκαν δύο κείμενα οργανώσεων αποδήμων Ηπειρωτών. Το πρώτο είναι η επιστολή της Ηπειρωτικής Αδελφότητας Αθηνών με ημερομηνία 11.8.1914 προς το ∆ημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας για απόδοση τιμών προς τον ήρωα. Το δεύτερο είναι συλλυπητήριο ψήφισμα της Ενώσεως Ηπειρωτικών Σωματείων Αθηνών - Πειραιώς και Περιχώρων με ημερομηνία 4.8.1914, ημέρα της κηδείας του. Και στα δύο αυτά έγγραφα διακρίνεται η μεγάλη εκτίμηση, που έτρεφαν οι απανταχού Ηπειρώτες προς το συγκεκριμένο πρόσωπο.
Το τμήμα αυτό του αρχείου του Ανδρέα Ζυγομαλά έκρινα σκόπιμο να το δημοσιοποιήσω τούτες τις ημέρες, που γιορτάζουμε τα Ελευθέρια της πόλης των Ιωαννίνων. Θεωρώ ότι μέσω του αρχειακού αυτού υλικού ενισχύεται η συλλογική εθνική μας μνήμη, ενώ η απόδοση του οφειλόμενου χρέους προς όσους μας κληροδότησαν ελεύθερη την πατρίδα προσλαμβάνει ουσιαστικότερο περιεχόμενο.
Η επιστολή προς τους γονείς του.
Αγαπητοί μου γονείς
Εξακολουθεί η ίδια κατάστασις. Τα πράγματα όμως είναι πολύ καλύτερα τώρα... Ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι σήμερον το μέτω-πον του πολέμου εν Ηπείρω εκτείνεται από Μανωλιάσ-σης μέχρι Μπιζάν - Αετορράχης. Πραγματικώς όμως εκτός του κυρίως μετώπου υπάρχει και αμυντικόν μέτωπον από Πρεβέζης μέχρι Σουλίου. Λάβετε τον χάρτην και μετρήσατε χιλιόμετρα.
Και όλη αυτή η φασαρία με 12 - 15.000 Στρατού!... Από όλους τους αιχμαλώτους πληροφορούμεθα ότι το ηθικόν του Τουρκικού Στρατού είναι αισχρόν. Οι Τουρκαλβανοί μετά την υπό της Ευρώπης αποφασισθείσαν κήρυξιν της Αλβανικής αυτονομίας απεσύρθησαν. Ο Εσσάτ Πασάς Αρχιστράτηγος του Στρατού Ιωαννίνων ηναγκάσθη να κρεμάση 40 Τουρκαλβανούς και τους λοιπούς ετοποθέτησε εις τα Μεταγωγικά.
Αφηρέθη τοιουτοτρόπως το μόνον ακμαίον και πραγματικώς μυθικώς ανδρείον στοιχείον του πολιορκουμένου Στρατού... Ο πανικόβλητος αυτός στρατός λυμόττει φοβερά. Οι στρατιώται αναφανδόν ζητούν την παράδοσιν των Ιωαννίνων. Είναι άλλωστε φανερόν ότι αι υπό των αιχμαλώτων διδόμεναι πληροφορίαι δεν στερούνται ακρίβειας εκ του ότι τας πρώτας ημέρας οι Τούρκοι επετίθεντο λυσσωδώς μετά θάρρους αξιοθαύμαστου και εκπληκτικού ηρωισμού. Μετά την απόκρουσιν των δύο πρώτων Τουρκικών επιθέσεων παρετηρήθη μεγίστη ύφεσις εις το πολεμικόν μένος των Τούρκων.
Αι νυκτεριναί επιθέσεις σχεδόν εσταμάτησαν, ιδίως κατόπιν της θαυμαστής τοποθετήσεως του πυροβολικού... Το πυροβολικόν μας μετά πολλού κόπου κατόρθωσε να παραταχθή. Παρετάχθη έναντι του Μπιζάνιου απόστασιν 4.500μ. Σήμερον δε το πρωί ήρχισαν αι ομοβροντίαι...
.
Αχ! Αυτός ο ορίζων! Εμπρός το δάσος με τις βελανιδιές. Ολίγον πάρα πίσω το χωρίον Κοπάνι και πάρα πίσω ακόμη το χιονισμένο βουνό. ∆εξιά τα βουνά της Μανωλιάσσας, το Καστράκι. Απέναντι άλλο δάσος με μικρές βελανιδιές και αριστερά τα Πεστά και το περιώνυμον πλέον Χάνι Εμίν Αγά... Η ημέρα περνά εν μεγίστη μονοτονία.
Το πρωί έγερσις 7½ . 8½ ένας περίπατος κατάλληλος. 12 επάνοδος εις τον καταυλισμόν. Πρόγευμα συνήθως μία καραβάνα καφές και ½ κουραμάνα. 12½ - 6 διά-φοραι μικραί ασχολίαι π.χ. Ψείριασμα, αφόδευσις και διάφοραι άλλαι επίσης ασχολίαι. 7μ.μ. - 7½π.μ. ύπνος υπό αντισκήνου εν μέσω διαφόρων κοριών και δεσποινίδων ψειρών...
Τώρα ευρήκα μίαν άλλην διασκέδασιν... Κάθε βράδυ το σκάω και από τας 6μ.μ. έως τας 12 και κάθημαι εις το Χάνι Εμίν με διασκεδαστικήν συντροφιά...
Μόνον σεις δεν δικαιούσθε να είσθε δυσαρεστημένοι από αυτήν την ευχάριστον κατάστασιν... Η μαύρη αλήθεια είναι ότι άγαν επεθύμησα το υποστεφές Άστυ και ιδίως τους κατοικούντας ή μάλλον τας κατοικούσας αυτό. Αλλά τι να γίνη; Και αυτό θα περάση... Μην ξεχάσετε τα ρούχα και τα χρήματα.
Το παιδί σας Ανδρέας Ζυγομαλάς
ΜΠΙΖΑΝΙ
Το Μπιζάνι υπήρξε ένα φημισμένο τουρκικό οχυρό, με εκτεταμένα αμυντικά έργα γύρω-του και με ισχυρότατες θέσεις βαρέων και ελαφρών πυροβόλων, και με μόνιμη φρουρά χιλιάδων τούρκων στρατιωτών. Η παρούσα εργασία παρουσιάζει τα τεχνικά στοιχεία αυτής της οχύρωσης των μονίμων πυροβολείων κυρίως, τα οποία ήσαν κατασκευασμένα από άοπλο και ελαφρώς οπλισμένο σκυρόδεμα, γύρω στο 1910. Περιγράφεται η διάταξη των έργων, η σύνθεση και η αντοχή του σκυροδέματος, ο τύπος του οπλισμού (αραιά ελάσματα σιδήρου), καθώς και οι βλάβες τις οποίες τα έργα αυτά υπέστησαν απ' τους βομβαρδισμούς των Ελλήνων.
Θεωρούμε σκόπιμο να δοθούν μερικές πληροφορίες σχετικές με την κατασκοπευτική δράση των Ελλήνων γύρω απ' το θέμα της οχύρωσης του Μπιζανίου, πριν απ' τις εχθροπραξίες του 1912 - 1913.
α) Π. Παπαγιάννης (από τα Ζευγάρια), μιναδόρος στους εκβραχισμούς του Μπιζανίου: Κάθε Σάββατο βράδυ, έδινε σχετικές πληροφορίες στο ελληνικό προξενείο, ο δε καθηγητής των Μαθηματικών Φίλιππος Σαγκούνης, ενημέρωνε τα σχετικά σχεδιαγράμματα (Α. Σακελλίων, 1954).
β) Λάλος Ιωάννης (απ' την Βούρμπιανη), εργοδηγός στην κατασκευή των οχυρών: Μετέδιδε σχετικές πληροφορίες στο ελληνικό προξενείο Ιωαννίνων (Γ. Οικονόμου, 1956).
γ) Οικονομίδης Δημόκριτος (απ' τη Βιζύη, Θράκης), φαρμακοποιός μέσα στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Μπιζανίου : Μετέδιδε στον Δημ. Παπαϊωάννου πληροφορίες περί των οχυρών, οι οποίες μεταφέρονταν στο ελληνικό προξενείο (Δημ. Παπαϊωάννου, 1954).
δ) Λέγεται (Δημ. Παπαϊωάννου, 1954) ότι έλλην το γένος ανθυπολοχαγός του τουρκικού πεζικούστα Γιάννενα [Νικολάκη Εφέντης], παρέδωσε στην μυστική "Ηπειρωτική Εταιρία" σχεδιάγραμμα των οχυρώσεων του Μπιζανίου.
ε) Άλλωστε, μετά την έναρξη των επιχειρήσεων, ο ελληνικός στρατός διέθετε κι άλλη μία πηγή πληροφοριών, την Αεροπορία του! Στο αεροδρόμιο εκστρατείας της Νικοπόλεως, είχαν την έδρα-τους έξη (6) αεροπλάνα. Οι αναγνωριστικές-τους πτήσεις πάνω απ' όλες τις οχυρές θέσεις των Τούρκων, συμπλήρωναν όλες τις προγενέστερες πληροφορίες (Γ. Σιορόκας, 2000).
Η αποδοτικότητα της δράσης του ελληνικού πυροβολικού κατά του Μπιζανίου, δεν είναι άσχετη με τα ως άνω δεδομένα.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ
α) Η τεχνική διερεύνηση μιας οχύρωσης οφείλει να τοποθετηθεί μέσα στο ιστορικό και, ειδικότερα, το στρατιωτικό πλαίσιο των γεγονότων της εποχής εκείνης (των δύο πρώτων δεκαετιών δηλαδή του προηγούμενου αιώνος).
Ο υψηλός (+850) και φύσει οχυρός λόφος του Μπιζανίου, πάνω στον δρόμο Πρέβεζα - Γιάννενα, ευλόγως είχε επιλεγεί απ' τον Γερμανό Στρατάρχη Von Goltz (1) , στα 1909, για να οχυρωθεί με τις νέες αμυντικές αντιλήψεις. Την επόμενη χρονιά λοιπόν, 600 τιμωρημένοι τούρκοι στρατιώτες έφθασαν στο Μπιζάνι, και άρχισαν να κατασκευάζουν οχυρές θέσεις πυροβόλων, εκτεταμένα ελαφρά έργα εκστρατείας, αποθήκες, δεξαμενές, οικοδομικά έργα Ψ αλλά και έργα παραπλάνησης (ψεύτικα πυροβόλα). Για ολόκληρη την οχύρωση περιοχής Ιωαννίνων, έχει αναφερθεί ένα κόστος 58 εκατομμυρίων γαλλικών φράγκων εποχής (ποσόν που μοιάζει κάπως υπερβολικό).
β) Ο Ελληνικός στρατός νοτίως των Ιωαννίνων ετοιμάζεται για την τελική επίθεση (Μάρτιος 1913, με το νέο ημερολόγιο). Στις 2 Μαρτίου παραπλανά τον εχθρό, βομβαρδίζοντας τους Αγίους Σαράντα απ' τη θάλασσα, και ετοιμάζοντας συγχρόνως στην Κέρκυρα ένα μεγάλο νοσοκομείο για να δεχθεί τάχα τους τραυματίες της απόβασης! Καθόσον αφορά την κυρίως επίθεση, ας επιτραπεί (σε μη-στρατιωτικούς) μια ουσιώδης τακτική παρατήρηση. Η μοντέρνα τεχνολογία, η διεθνής συνεργασία της εποχής, κι η έγκαιρη και δαπανηρότατη πρόβλεψη της τουρκικής διοίκησης, είχαν καταφέρει να καταστήσουν το Μπιζάνι άτρωτο. Με αυτό ακριβώς το δεδομένο νομίζομε ότι η ελληνική διοίκηση διαμόρφωσε το σχέδιο της τελικής επίθεσης:
(i)Το Μπιζάνι δεν επρόκειτο να γίνει στόχος του Πεζικού. Άρα, το μόνο που
χρειαζόταν ήταν ο ανηλεής βομβαρδισμός των επί του Μπιζανίου τουρκικών πυροβολαρχιών μόνον.
(ii)Όλοι οι άλλοι πολυάριθμοι στόχοι νοτίως των Ιωαννίνων έπρεπε να καταληφθούν εξ απήνης μέσω άλλων οδών, ολιγότερων εκτεθειμένων στις πυροβολαρχίες του Μπιζανίου.
Την νύχτα της 4ης Μαρτίου, οι ελληνικές δυνάμεις νοτίως των Ιωαννίνων, σε τέσσαρες ισχυρούς σχηματισμούς κινούνται με τέτοια ταχύτητα, μυστικότητα και αποτελεσματικότητα, ώστε η γενική επίθεση το πρωί της 5ης Μαρτίου σε ισάριθμα μέτωπα, καταστρέφει την τουρκική άμυνα σ' όλα τα σημεία στήριξής της.
Το Μπιζάνι καθεαυτό βομβαρδίζεται με πολύ μεγάλη επιτυχία απ' το ελληνικό πυροβολικό στις 4 και 5 Μαρτίου, ώστε να μη χρειασθούν θυσίες Πεζικού για την κατάληψή του.(2) Ο Τούρκος διοικητής προσφέρει την παράδοση των αμυνομένων άνευ όρων, κι οι έλληνες θα σεβασθούν παραδειγματικά τους 15.000 αιχμαλώτους. Πηγές:
...Με την έναρξη του πολέμου οι Κρητικοί εθελοντές έδωσαν το «παρών». Άλλωστε τους πρώτους μήνες διοικητής της στρατιάς ήταν ο Κρητικός Κων. Σαπουτζάκης. Τα σώματα της Κρήτης ήρθαν με τους οπλαρχηγούς Κ. Μάνο, Αντώνη και Μάρκο Μάντακα, Μάρκο Δεληγιαννάκη, Γιάννη Δαμιανάκη, Μάνθο Πάσχο, Μάρκο Παπαγιαννάκη, Σταύρο Σταυρουλάκη, Βαγγέλη Γαλατιανό και Νικόλα Μπαλέλη. Πρώτος σταθμός τα βουνά του Σουλίου. Από εκεί μεταφέρθηκαν στο μέτωπο Μπιζανίου – Ιωαννίνων. Οργανώθηκαν σε τρία τάγματα, τα οποία συγκρότησαν το «Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών» (Α.Σ.Κ.) και πολεμούσαν ψυχωμένα μέρα και νύχτα. Η χιλιοτραγουδισμένη πόλη ετοιμάζεται «ύστερα από τριάντα γενιές, που ήρθαν και παρήλθαν» γράφει ο Χρηστοβασίλης, να τα ιδούν ελευθερωμένα.
Η ανδρεία των Κρητικών ήταν υποδειγματική. Φημολογείται ότι από τους άνδρες του Α.Σ.Κ. ακούσθηκε για πρώτη φορά η πολεμική κραυγή «ΑΕΡΑ» κατά την επίθεση εναντίον των τούρκων στο οχυρό του Μπιζανίου...
Αφιερωμένο στον άγνωστο! Που σκοτώθηκε... Για να γεννηθούμε εμείς ελεύθεροι.
Δύο μόλις χρόνια πριν τα Γιάννενα, η πόλη των θρύλων και των παραδόσεων, η πόλη των γραμμάτων και των τεχνών, "Η μικρή μας πόλη" όπως την αποκαλεί ο Δημήτρης Χατζής, συμπληρώσουν έναν αιώνα ελεύθερα, - ύστερα από 500 χρόνια σκληρής σκλαβιάς και Τουρκοκρατίας - γιορτάζουν φέτος (21 Φεβρουαρίου 2011) την 98η επέτειο από την απελευθέρωσή τους, που επιτεύχθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1913.
Με την ευκαιρία του εορτασμού της επετείου για την απελευθέρωση της πόλης μας, έχουμε εθνικό χρέος να θυμηθούμε, πέραν των άλλων επώνυμων και ανώνυμων πρωτεργατών, και την αυτοθυσία του ήρωα «Νικολάκη Εφέντη».
Δυστυχώς, ελάχιστοι Έλληνες, (αλλά και Ηπειρώτες, ακόμη δε και Γιαννιώτες,) γνωρίζουν την τεράστια εθνική προσφορά και συμβολή του για την επίτευξη του τελικού στόχου του Ελληνικού Στρατού το 1913, που ήταν η απελευθέρωση των Ιωαννίνων και του μεγαλύτερου τμήματος της Ηπείρου (που ήταν το τελευταίο κομμάτι της Ελλάδας που παρέμενε ακόμη σκλαβωμένο στους Τούρκους ) όπως δεν γνωρίζουν και το τραγικό τέλος του ίδιου και ολόκληρης της οικογένειάς του.
Ο «Νικολάκη Εφέντης», του οποίου το πραγματικό όνομα, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν Νικόλαος Μιζαντζιόγλου, ανήκε στους πολλούς ελληνικής καταγωγής, αξιωματικούς του Τουρκικού Στρατού στα Ιωάννινα και υπηρετούσε ως Λοχαγός του Μηχανικού.
Ήταν συνεργάτης του Γκολτς Πασά κατά την κατασκευή των Οχυρών του Μπιζανίου και μετά του ανετέθηκε η συντήρησή τους. Όταν στα τέλη Ιανουαρίου του 1913 ο Ελληνικός Στρατός αποφάσισε, ύστερα από πολλές δυσκολίες, πολλές αποτυχίες και πολλές θυσίες, να κάνει την οριστική γενική επίθεση για την πτώση του Μπιζανίου και την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων, είχε ένα μεγάλο πρόβλημα, σχετικά με τα μέχρι τότε απόρθητα οχυρά του Μπιζανίου και ειδικότερα του οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ», για το οποίο δεν είχαν καθόλου πληροφορίες.
Θα έπρεπε, λοιπόν, οι Μυστικές Ελληνικές Υπηρεσίες στα σκλαβωμένα Γιάννενα να πληροφορηθούν την ακριβή θέση, την κατασκευή, την επάνδρωση και τον εξοπλισμό των οχυρών αυτών, για να μπορέσουν να σχεδιάσουν και να πετύχουν την κατάληψη της πόλης.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, οργανώθηκε μια ιδιαίτερα μυστική σύσκεψη στη Μητρόπολη των Ιωαννίνων, από τον τότε Μητροπολίτη Γεβράσιο, στην οποία συμμετείχαν οι Γιαννιώτες Νικόλαος Χαντέλης και Αθανάσιος Τσεκούρας.
Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να εντοπισθεί, κατά τον πλέον μυστικό τρόπο, ο γνωστός αξιωματικός του Τουρκικού Στρατού στα Ιωάννινα Νικολάκη Εφέντης, που ήταν ο αρμόδιος συντηρητής των οχυρών και επομένως τα γνώριζε πολύ καλά και με κάθε λεπτομέρεια...
Την αποστολή αυτή ανέλαβε ο Αθ. Τσεκούρας, ο οποίος αφού, με άκρα μυστικότητα, συναντήθηκε με αυτόν, του ζήτησε να συναντηθεί με τον Μητροπολίτη, πράγμα το οποίο και πέτυχε.
Ο Μητροπολίτης ζήτησε από τον Νικολάκη Εφέντη, αφού του υπογράμμισε την ελληνική καταγωγή του και του επεσήμανε τη σπουδαιότητα, την ιερότητα, και την κρισιμότητα του αγώνα, να του δώσει πλήρη αντίγραφα των σχεδίων των οχυρών του Μπιζανίου και ιδιαίτερα του ονομαζόμενου οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ».
Πράγματι ο Νικολάκη Εφέντης, υπακούοντας στη φωνή της πατρογονικής ελληνικής καταγωγής του πείστηκε και μέσα στο σπίτι του Ιωάννη Λάππα σχεδίασε κρυφά και επί δύο συνεχείς νύχτες τα οχυρά και παρέδωσε τα σχέδια σ΄ αυτόν, ο οποίος στη συνέχεια, μέσω ενός χωρικού αγγελιαφόρου, τα έστειλε στο Ελληνικό Στρατηγείο στο Εμίν Αγά, και ακολούθησε την 21η Φεβρουαρίου η, ύστερα από 500 χρόνια σκλαβιάς, απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων αλλά και ολόκληρης της Ηπείρου.
Η μεγάλη σημασία της ηρωικής αυτής πράξης του Νικολάκη Εφέντη είναι ανυπολόγιστη και είναι άγνωστο εάν κατά την περίοδο εκείνη χωρίς αυτόν, θα είχε επιτευχθεί η πτώση του Μπιζανίου και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων.
Όμως, το τέλος του Νικολάκη Εφέντη και της οικογένειάς του ήταν τραγική,
Όταν συνελήφθηκε, ως αιχμάλωτος, από τον Ελληνικό Στρατό και τον παρουσίασαν στον Αρχιστράτηγο Διάδοχο, αυτός τον ρώτησε τι θα ήθελε ως αντάλλαγμα για την μεγάλη του προσφορά.
Εκείνος του απάντησε "απολύτως τίποτε", παρά μόνο να μείνει απολύτως μυστική η ηρωική του πράξη και "δια της ανταλλαγής των αιχμαλώτων" να επιστρέψει στη Σμύρνη, όπου κατοικούσε η οικογένειά του.
Δυστυχώς, όμως, λόγω κάποιου επιπόλαιου και αφελούς, ενθουσιώδους (Έλληνα) δημοσιογράφου, που δημοσίευσε στην εφημερίδα του το γεγονός, αποκαλύπτοντας τη δράση και τη βοήθεια που πρόσφερε στον ελληνικό στρατό ο Νικολάκη Εφέντης, δόθηκε η δυνατότητα να το πληροφορηθούν οι Τούρκοι, και όταν αποβιβάστηκε, με τους άλλους ανταλλαγέντες αιχμαλώτους στη Σμύρνη κρατήθηκε αμέσως από τις τοπικές αρχές και, ύστερα από φρικτά βασανιστήρια, εκτελέστηκε.
Το τραγικότερο είναι ότι την ίδια τύχη είχαν και όλα τα μέλη της οικογένειάς του, τα οποία επίσης θανατώθηκαν.
Υποχρέωση και καθήκον λοιπόν της πολιτείας είναι να αναγνωρίσει την προσφορά, όχι μόνο του Νικολάκη Εφέντη, αλλά και όλων όσων με κάθε τρόπο βοήθησαν να επιτευχθεί ο μεγάλος στόχος της απελευθέρωσης της πατρίδας μας,
και χρέος δικό μας είναι να γνωρίσουμε όλες τις πτυχές της πολύχρονης και αιματοβαμμένης ιστορίας μας και να κάνουμε τη γνώση αυτή οδηγό για το καλύτερο μέλλον το δικό μας, των παιδιών μας και της Ελλάδας ολόκληρης.
Πηγές: Αναλυτικότερα και με λεπτομέρειες την ιστορία του Νικολάκη Εφέντη θα βρείτε στο βιβλίο του Αθ. Τσεκούρα: "ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ" / H «ΣKYΛΛA» KIʼ NIKOΛAKʼ EΦENTHΣ απόσπασμα του οποίου υπάρχει στην ιστοσελίδα του Συλλόγου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής σε επιμέλεια: Aπόστ. Π. Παπαθεοδώρου. ( εδώ... >>> )
[Άρθρο στην εφημερίδα: "ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ", της ΙΩΑΝΝΑΣ ΒΙΛΑΕΤΗ - ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ]
...Ο γλυκός τραγουδιστής Γεώργιος Χατζή - Πελλερέν (πατέρας του Δημ. Χατζή, Γιαννιώτη συγγραφέα), απ’ τις φυλακές μέσα στο Κάστρο που κρατιόνταν, καταδικασμένος σε θάνατο για την εθνική του δράση, γράφει στις 20/2/1913, παραμονή της μεγάλης μέρας, στο ποίημά του με τίτλο «21 Φεβρουαρίου 1913».
«- Κάψε κανόνι! (η σκλάβα) δέεται κι απ’ τη σκληρή μου μοίρα και τη σκλαβιά μου βγάλε με ετούτη τη βραδιά!.. / «Κάψε!» μια σύγκαρδη φωνή όλη η πόλη υψώνει. / «- Κι ας είναι αντάμα κι ουρανός και χώμα να σμιχτούν! / Τζαμί μαζί κι εκκλησιά ας γκρεμιστούν, κανόνι. / Τα Γιάννινά μας ‘λεύθερα μονάχα απόψε ας βγουν!».
Μόλις χάραξε ακούστηκαν οι πρώτοι κανονιοβολισμοί από τα δυο βουνά, όπου, πριν από καιρό, είχε τοποθετηθεί ουλαμός ορειβατικού πυροβολικού, άγνωστος, μέχρι τότε, στον εχθρό. Ο εχθρός, χωρίς να το περιμένει, μόλις αντιλήφθηκε τους δικούς μας, αντιστέκεται μεν σθεναρά, μπροστά όμως στην ακάθεκτη ορμή των δικών μας, αναγκάζεται, τελικά, να υποχωρήσει.
Στις 8 το πρωί η Τσούκα, ο Άγιος Νικόλαος και η Μανωλιάσα εξέπνευσαν. Όλα τα πυροβόλα ήταν στη διάθεση των δικών μας. Επίσης είχαν συλληφθεί και μερικοί αιχμάλωτοι. Κατά τις 12 το μεσημέρι ανέρχεται στην κορυφογραμμή και το κύριο σώμα. Μαζί του ήμουν κι εγώ. Από εδώ φαίνονται πανοραμικά όλα, εκτός των Ιωαννίνων που καλύπτονταν από τους λόφους της Δουρούτης, και Σαδοβίτσας.
Στην πεδιάδα φαίνονται οι εχθρικοί καταυλισμοί. Στο δρόμο παρατηρείται μεγάλη κίνηση. Εναντίον τους βάλλει το πυροβολικό μας με επιτυχία και τους διασκορπίζει προς το Μπιζάνι και τα Γιάννινα. Κάτω στη Δουρούτη διεξάγεται μάχη από το 1ο Σύνταγμα που κατέλαβε την Τσούκα. Γύρω στη 1 το μεσημέρι κατεβήκαμε στην Κοσμηρά. Το Μπιζάνι εκβάλλει τους τελευταίους επιθανάτιους ρόγχους.
21 Φεβρουαρίου - Πέμπτη:
Θριαμβευτική είσοδος στα Γιάννινα. Τη νύχτα της 20ης προς την 21η Φεβρουαρίου ο διοικητής του 7ου Συντάγματος Ζέρβας, κατέστρωσε το σχέδιο επιθέσεως, κατά τις 7 το πρωί, εναντίον Δουρούτης και Σαδοβίτσας. Τις διαταγές επρόκειτο να μεταδώσω εγώ, ως αγγελιοφόρος του τάγματος Καλυδοπούλου.
Νύχτα απαίσια, έδαφος άγνωστο. Σκέφτομαι ότι σ' αυτό το μέρος την προηγούμενη ημέρα είχε διεξαχθεί πεισματώδης μάχη. Αναγκάζομαι έτσι να κρατώ το όπλο γεμισμένο και με εφ' όπλου λόγχη. Σωστή Οδύσσεια, μέχρις ότου βρω τον Καλυδόπουλο. Κινδύνευσα! Παρ' ολίγο, να πέσω στα χέρια του εχθρού.
Τι ευτύχημα όμως!
Ο Εσάτ πασάς, μόλις κατανόησε τη δύσκολη θέση στην οποία περιήλθε, είχε παραδώσει, άνευ όρων, την πόλη, μαζί με τη φρουρά που ανερχόταν σε 30 χιλιάδες, όχι ανθρώπων, αλλά σκελετών. Το πρωτόκολλο υπέγραψε στο Εμίν-Αγά, κατά τις 11 το βράδυ της 20ης προς την 21η Φεβρουαρίου.
. . . . . . . . . . . . .
[Από το βιβλίο: "Επιστροφή στην Ήπειρο" το οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ... >>> ]
Του πολέμου του 1912 Ισείς βουνά του Γκρίμποβου, βουνά της Μανωλιάσσας, Λίγου να χαμηλώσετε κάνα ντουφέκι τόπου Για να φανούν τα Γιάννινα, το έρημου Μπιζάνι, Πως πολεμούν οι Έλληνες με τους Τουρκαρβανίτες Πέφτουν κανόνια σαν βροχή, ουβίδες σαν χαλάζι Κι αυτά τα λιανοντούφεκα σαν άμμους της θαλάσσης.
ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗ Μου γράφεις Μάνα μια γραφή και με ρωτάς τι κάνω, στου Μπιζανιού την παγωνιά, στο κρύο θα πεθάνω! Δε με φοβίζουν Μάνα μου οι σφαίρες τα κανόνια μα με φοβίζει η βροχή, του Μπιζανιού τα χιόνια…
Λειτούργησε την Παναγιά κι άναψε αγιοκέρι να κάνει θαύμα, Μάνα μου, να γίνει καλοκαίρι να ιδώ τον ήλιο μια φορά κι απ’ τη χαρά να κλάψω κι από τα Γιάννινα γραφή, μάνα μου, θα σου γράψω.
Μάνα μ’ ο Κωνσταντίνος μας, παιδιά όλους μας έχει, σαν αητός στο πλάϊ μας και σαν πατέρας τρέχει Μη κλαις μανούλα μου χρυσή, γρήγορα θα γυρίσω και θάμαι Μάνα νικητής, γλυκά να σε φιλήσω. (Γεωργίου Βουγιουκλάκη)
ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ (Σπερχειάδα Φθιώτιδας) Δημοτικό Ένα πουλάκι ν’ έβγαινε πομέσ’ απ’ το Μπιζάνι, είχε θολά τα μάτια του και μαύρα τα φτερά του, κι η Ρούμελη το ρώτησε κι η Ρούμελη του λέει: Ακού’ κανόνια πέφτουνε και θλιβερά βουϊζουν. Πες μας, πουλί, τι γίνεται και τι λεβέντες πέφτουν: --Τι να σου πω, βρε Ρούμελη, τι να σου μολογήσω; Τα ευζωνάκια πολεμούν στο ξακουστό Μπιζάνι πέντε μερούλες νηστικά και δέκα διψασμένα, μέσα στους πάγους πολεμούν κι είναι κρουσταλιασμένα. Πέφτουν λεβέντες μας νεκροί, λεβέντες πληγωμένοι κι ο Σαπουντζάκης έλεγε κι ο Σαπουντζάκης λέγει: --Παιδιά μου, μη δειλιάσετε το τούρκικο το βόλι, να πάρουμε τα Γιάννινα κι ας σκοτωθούμε όλοι.
ΤΑ ΠΗΡΑΜΕ ΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ Τα πήραμε τα Γιάννινα Μάτια πολλά το λένε, Μάτια πολλά το λένε, Οπού γελούν και κλαίνε. Το λεν πουλιά των Γρεβενών Κι αηδόνια του Μετσόβου, Που τα έκαψεν η παγωνιά Κι ανατριχίλα φόβου. Το λένε χτύποι και βροντές, Το λένε κι οι καμπάνες, Το λένε και χαρούμενες Οι μαυροφόρες μάνες. Το λένε και Γιαννιώτισσες Που ζούσαν χρόνια βόγγου, Το λένε κι Σουλιώτισσες Στις ράχες του Ζαλόγγου. (Του Γεωργίου Σουρή)
ΠΟΙΟΣ ΤΟ ΠΗΡΕ ΤΟ ΜΠΙΖΑΝΙ - Ποιος το πήρε το Μπιζάνι; - Εύζωνας με το φουστάνι ! - Βενιζέλος με την πέννα ! - Κωνσταντίνος με την πάλλα !
Στην ιστοσελίδα του "Συλλόγου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων" θα βρείτε πολλά ιστορικά στοιχεία σχετικά με την απελευθέρωση των Ιωαννίνων [εδώ... >>>] καθώς και πλούσιο φωτογραφικό αρχείο [εδώ...>>> ]
